Tìm hiểu, soạn bài câu ghép trong chương trình Ngữ Văn lớp 8 ngắn gọn và đơn giản nhất
Ở bài học trước, các em đã được học về loại Câu ghép, và trong bài học ngày hôm nay, chúng ta sẽ tiếp tục đi tìm hiểu thêm một vài đặc điểm khác của loại câu này. Bài học trước, chúng ta nắm được cách sử dụng để nối các vế lại tạo thành câu ghép. Và hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu về các quan hệ ý nghĩa giữa vế trong câu ghép. Hi vọng sau bài soạn Câu ghép (tiếp theo) này các em sẽ tiếp thu được những kiến thức cơ bản nhất về loại câu ghép.
I – QUAN HỆ Ý NGHĨA GIỮA CÁC VẾ CÂU
1. Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép sau đây là quan hệ gì? Trong mối quan hệ đó, mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì?
Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.
(Phạm Văn Đồng, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt)
Trả lời:
Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép sau đây là quan hệ nhân quả. Trong mối quan hệ đó, mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa là: vế trước là nguyên nhân, vế thứu hai là kết quả.
2. Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy nêu thêm những quan hệ ý nghĩa có thể có giữa các vế câu. Cho ví dụ minh hoạ.
Trả lời:
Có thế nêu thêm những quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép:
II – LUYỆN TẬP
1. Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong những câu ghép dưới đây và cho biết mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì trong mối quan hệ ấy.
a) Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
b) Nếu trong pho lịch sử loài người xoá các thi nhân, văn nhân và đồng thời trong tâm linh loài người xoá hết những dấu vết họ còn lưu lại thì cái cảnh tượng nghèo nàn sẽ đến bực nào!
(Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương)
c) Như vậy, chẳng những thái ấp của ta mãi mãi vững bền, mà bổng lộc các ngươi cũng đời đời hưởng thụ; chẳng những gia quyến của ta được êm ấm gối chăn, mà vợ con các ngươi cũng được bách niên giai lão; chẳng những tông miếu của ta sẽ được muôn đời tế lễ, mà tổ tông các ngươi cũng được thờ cúng quanh năm; chẳng những thân ta kiếp này đắc chí, mà đến các ngươi trăm năm về sau tiếng vẫn lưu truyền; chẳng những danh hiệu ta không bị mai một, mà tên họ các ngươi cũng sử sách lưu thơm.
(Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ)
c) Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương.
(Nguyễn Đình Thi)
d) Hai người giằng co nhau, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau [...]. Kết cục, anh chàng “hầu cận ông lí” yếu hơn chị chàng con mọn, bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.
(Ngô Tất Tố)
Trả lời:
2. Đọc các đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi.
- Biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ...
(Theo Vũ Tú Nam, Biển đẹp)
- Vào mùa sương, ngày ở Hạ Long như ngắn lại. Buổi sớm, mặt trời lên ngang cột buồm, sương tan, trời mới quang. Buổi chiều, nắng vừa nhạt, sương đã buông nhanh xuống mặt biển.
(Thi Sảnh)
a) Tìm câu ghép trong những đoạn trích trên.
b) Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép.
c) Có thể tách mỗi vế câu nói trên thành một câu đơn không? Vì sao?
Trả lời:
-Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương.
-Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề .
-Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu giận giữ.
-Buổi sáng, mặt trời lên ngang cột buồm, sương tan, trời mới quang.
-Buổi chiều, nắng vừa nhạt, sương đã buôn nhanh xuống mặt biển.
- Nhân quả
- Nhân quả
- Nhân quả
- Tương đồng
- Tương đồng
3. Trong đoạn trích dưới đây, có hai câu ghép rất dài. Xét về mặt lập luận, có thể tách mỗi vế của những câu ghép ấy thành một câu đơn không? Vì sao? Xét về giá trị biểu hiện, những câu ghép dài như vậy có tác dụng như thế nào trong việc miêu tả lời lẽ của nhân vật (lão Hạc)?
Lão kể nhỏ nhẻ và dài dòng thật. Nhưng đại khái có thể rút vào hai việc. Việc thứ nhất: lão thì già, con đi vắng, vả lại cũng còn dại lắm, nếu không có người trông nom cho thì khó mà giữ được vườn đất để làm ăn ở làng này; tôi là người nhiều chữ nghĩa, nhiều lí luận, người ta kiêng nể, vậy lão muốn nhờ tôi cho lão gửi ba sào vườn của thằng con lão; lão viết văn tự nhượng cho tôi để không ai còn tơ tưởng dòm ngó đến; khi nào con lão về thì nó sẽ nhận vườn làm, nhưng văn tự cứ để tên tôi cũng được, để thế để tôi trông coi nó... Việc thứ hai: lão già yếu lắm rồi, không biết sống chết lúc nào, con không có nhà, lỡ chết không biết ai đứng ra lo cho được; để phiền cho hàng xóm thì chết không nhắm mắt; lão còn được hăm nhăm đồng bạc với năm đồng bạc vừa bán chó là ba mươi đồng bạc, muốn gửi tôi, để lỡ có chết thì tôi đem ra, nói với hàng xóm giúp, gọi là của lão có tí chút, còn bao nhiêu đành nhờ hàng xóm cả...
(Nam Cao, Lão Hạc)
Trả lời:
Trong đoạn trích dưới đây, có hai câu ghép rất dài. Xét về mặt lập luận, không thể tách mỗi vế của những câu ghép ấy thành một câu đơn, vì tách ra sẽ thành một câu đơn, và sẽ không đảm bảo ý của cae câu. Xét về giá trị biểu hiện, những câu ghép dài có tác dụng như thế nào trong việc miêu tả lời lẽ của nhân vật (lão Hạc là hợp với cách nói với ông, vì người già nói rất dài.
4. Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu càng tỏ ra bộ đau đớn:
Thôi, u van con, u lạy con, con có thương thầy, thương u, thì con đi ngay bây giờ cho u. Nếu con chưa đi, cụ Nghị chưa giao tiền cho, u chưa có tiền nộp sưu thì không khéo thầy con sẽ chết ở đình, chứ không sống được. Thôi, u van con, u lạy con, con có thương thầy, thương u, thì con đi ngay bây giờ cho u.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
a) Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu của câu ghép thứ hai là quan hệ gì? Có nên tách mỗi vế câu thành một câu đơn không? Vì sao?
b) Thử tách mỗi vế trong các câu ghép thứ nhất và thứ ba thành một câu đơn. So sánh cách viết ấy với cách viết trong đoạn trích, qua mỗi cách viết, em hình dung nhân vật nói như thế nào?
Trả lời:
a) Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu của câu ghép thứ hai là quan hệ giả thiết-hệ quả. Không nên tách mỗi vế câu thành một câu đơn, vì mỗi vế sẽ mang ý nghĩa không trọn vẹn.
b. không thể tách, vì như thế nhân vật chị Dậu sẽ không được thể hiện rõ.
Trên đây là bài soạn Câu ghép, qua bài soạn chúng ta có thể biết quan hệ giũa các vế câu ghép và ý nghĩa của mỗi vế câu. Có thể kể đến một số loại quan hệ như: quan hệ điều kiện, quan hệ tương phản, quan hệ tăng tiến, quan hệ lựa chọn, …. Hi vọng sau bài viết này, các em đã tiếp thu thêm một số kiến thức cơ bản về câu ghép để hỗ trợ tốt hơn trong các bài tập làm văn sắp tới. Hẹn gặp lại và chúc các em học tập tốt!
Xem thêm: Soạn bài Tìm hiểu về văn bản thuyết minh lớp 8 ngắn gon
Ở bài học trước, các em đã được học về loại Câu ghép, và trong bài học ngày hôm nay, chúng ta sẽ tiếp tục đi tìm hiểu thêm một vài đặc điểm khác của loại câu này. Bài học trước, chúng ta nắm được cách sử dụng để nối các vế lại tạo thành câu ghép. Và hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu về các quan hệ ý nghĩa giữa vế trong câu ghép. Hi vọng sau bài soạn Câu ghép (tiếp theo) này các em sẽ tiếp thu được những kiến thức cơ bản nhất về loại câu ghép.
I – QUAN HỆ Ý NGHĨA GIỮA CÁC VẾ CÂU
1. Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép sau đây là quan hệ gì? Trong mối quan hệ đó, mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì?
Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.
(Phạm Văn Đồng, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt)
Trả lời:
Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép sau đây là quan hệ nhân quả. Trong mối quan hệ đó, mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa là: vế trước là nguyên nhân, vế thứu hai là kết quả.
2. Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy nêu thêm những quan hệ ý nghĩa có thể có giữa các vế câu. Cho ví dụ minh hoạ.
Trả lời:
Có thế nêu thêm những quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép:
- Quan hệ Điều kiện (giả thiết). Ví dụ: nếu trời mưa tôi sẽ ở nhà.
- Quan hệ Tương phản. Ví dụ : tôi đã học bài rất kĩ nhưng không kiểm tra
- Quang hệ Tăng tiến. Ví dụ : cô ấy không những học giỏi mà con xinh đẹp
- Quan hệ Lựa chọn. Ví dụ : anh đi chơi hay ở nhà?
II – LUYỆN TẬP
1. Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong những câu ghép dưới đây và cho biết mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì trong mối quan hệ ấy.
a) Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
b) Nếu trong pho lịch sử loài người xoá các thi nhân, văn nhân và đồng thời trong tâm linh loài người xoá hết những dấu vết họ còn lưu lại thì cái cảnh tượng nghèo nàn sẽ đến bực nào!
(Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương)
c) Như vậy, chẳng những thái ấp của ta mãi mãi vững bền, mà bổng lộc các ngươi cũng đời đời hưởng thụ; chẳng những gia quyến của ta được êm ấm gối chăn, mà vợ con các ngươi cũng được bách niên giai lão; chẳng những tông miếu của ta sẽ được muôn đời tế lễ, mà tổ tông các ngươi cũng được thờ cúng quanh năm; chẳng những thân ta kiếp này đắc chí, mà đến các ngươi trăm năm về sau tiếng vẫn lưu truyền; chẳng những danh hiệu ta không bị mai một, mà tên họ các ngươi cũng sử sách lưu thơm.
(Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ)
c) Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương.
(Nguyễn Đình Thi)
d) Hai người giằng co nhau, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau [...]. Kết cục, anh chàng “hầu cận ông lí” yếu hơn chị chàng con mọn, bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.
(Ngô Tất Tố)
Trả lời:
- Quan hệ nhân quả, vế thứ nhất là nguyên nhân, vế thứ hai là kết quả
- Quan hệ điều kiện, vế thứ nhất là điều kiện, vế thứ hai là kết quả
- Quan hệ qua lại
- Quan hệ tương phản
2. Đọc các đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi.
- Biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ...
(Theo Vũ Tú Nam, Biển đẹp)
- Vào mùa sương, ngày ở Hạ Long như ngắn lại. Buổi sớm, mặt trời lên ngang cột buồm, sương tan, trời mới quang. Buổi chiều, nắng vừa nhạt, sương đã buông nhanh xuống mặt biển.
(Thi Sảnh)
a) Tìm câu ghép trong những đoạn trích trên.
b) Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép.
c) Có thể tách mỗi vế câu nói trên thành một câu đơn không? Vì sao?
Trả lời:
- Câu ghép trong đoạn trích trên:
-Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương.
-Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề .
-Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu giận giữ.
-Buổi sáng, mặt trời lên ngang cột buồm, sương tan, trời mới quang.
-Buổi chiều, nắng vừa nhạt, sương đã buôn nhanh xuống mặt biển.
- Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép lần lượt là:
- Nhân quả
- Nhân quả
- Nhân quả
- Tương đồng
- Tương đồng
3. Trong đoạn trích dưới đây, có hai câu ghép rất dài. Xét về mặt lập luận, có thể tách mỗi vế của những câu ghép ấy thành một câu đơn không? Vì sao? Xét về giá trị biểu hiện, những câu ghép dài như vậy có tác dụng như thế nào trong việc miêu tả lời lẽ của nhân vật (lão Hạc)?
Lão kể nhỏ nhẻ và dài dòng thật. Nhưng đại khái có thể rút vào hai việc. Việc thứ nhất: lão thì già, con đi vắng, vả lại cũng còn dại lắm, nếu không có người trông nom cho thì khó mà giữ được vườn đất để làm ăn ở làng này; tôi là người nhiều chữ nghĩa, nhiều lí luận, người ta kiêng nể, vậy lão muốn nhờ tôi cho lão gửi ba sào vườn của thằng con lão; lão viết văn tự nhượng cho tôi để không ai còn tơ tưởng dòm ngó đến; khi nào con lão về thì nó sẽ nhận vườn làm, nhưng văn tự cứ để tên tôi cũng được, để thế để tôi trông coi nó... Việc thứ hai: lão già yếu lắm rồi, không biết sống chết lúc nào, con không có nhà, lỡ chết không biết ai đứng ra lo cho được; để phiền cho hàng xóm thì chết không nhắm mắt; lão còn được hăm nhăm đồng bạc với năm đồng bạc vừa bán chó là ba mươi đồng bạc, muốn gửi tôi, để lỡ có chết thì tôi đem ra, nói với hàng xóm giúp, gọi là của lão có tí chút, còn bao nhiêu đành nhờ hàng xóm cả...
(Nam Cao, Lão Hạc)
Trả lời:
Trong đoạn trích dưới đây, có hai câu ghép rất dài. Xét về mặt lập luận, không thể tách mỗi vế của những câu ghép ấy thành một câu đơn, vì tách ra sẽ thành một câu đơn, và sẽ không đảm bảo ý của cae câu. Xét về giá trị biểu hiện, những câu ghép dài có tác dụng như thế nào trong việc miêu tả lời lẽ của nhân vật (lão Hạc là hợp với cách nói với ông, vì người già nói rất dài.
4. Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu càng tỏ ra bộ đau đớn:
Thôi, u van con, u lạy con, con có thương thầy, thương u, thì con đi ngay bây giờ cho u. Nếu con chưa đi, cụ Nghị chưa giao tiền cho, u chưa có tiền nộp sưu thì không khéo thầy con sẽ chết ở đình, chứ không sống được. Thôi, u van con, u lạy con, con có thương thầy, thương u, thì con đi ngay bây giờ cho u.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
a) Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu của câu ghép thứ hai là quan hệ gì? Có nên tách mỗi vế câu thành một câu đơn không? Vì sao?
b) Thử tách mỗi vế trong các câu ghép thứ nhất và thứ ba thành một câu đơn. So sánh cách viết ấy với cách viết trong đoạn trích, qua mỗi cách viết, em hình dung nhân vật nói như thế nào?
Trả lời:
a) Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu của câu ghép thứ hai là quan hệ giả thiết-hệ quả. Không nên tách mỗi vế câu thành một câu đơn, vì mỗi vế sẽ mang ý nghĩa không trọn vẹn.
b. không thể tách, vì như thế nhân vật chị Dậu sẽ không được thể hiện rõ.
Trên đây là bài soạn Câu ghép, qua bài soạn chúng ta có thể biết quan hệ giũa các vế câu ghép và ý nghĩa của mỗi vế câu. Có thể kể đến một số loại quan hệ như: quan hệ điều kiện, quan hệ tương phản, quan hệ tăng tiến, quan hệ lựa chọn, …. Hi vọng sau bài viết này, các em đã tiếp thu thêm một số kiến thức cơ bản về câu ghép để hỗ trợ tốt hơn trong các bài tập làm văn sắp tới. Hẹn gặp lại và chúc các em học tập tốt!
Xem thêm: Soạn bài Tìm hiểu về văn bản thuyết minh lớp 8 ngắn gon
