Có lẽ, ai đã từng biết và đọc thơ Thanh Thảo, đều có thể cảm nhận một hồn thơ độc đáo, trừu tượng ảnh hưởng bởi thơ tượng trưng siêu thực Pháp. Bởi vậy, để có thể khám phá được những tư tưởng, quan điểm trong thơ của ông, ta phải đi sâu vào những tầng ý nghĩa được gửi gắm sâu trong hình tượng nghệ thuật. Hôm nay chúng ta hãy cũng nhau khám phá hình tượng cây đàn và tiếng đàn ghita của Lorca trong bài thơ "Đàn ghita của Lorca" - một thi phẩm tiêu biểu của phong cách thơ Thanh Thảo nhé.
Hình tượng là chiếc chìa khoá vàng để khai mở cánh cửa nghệ thuật của mỗi tác phẩm văn học. Nói cách khác, hình tượng nghệ thuật được người nghệ sĩ dụng công dựng xây nên bằng ngôn từ được chắt lọc kĩ càng, qua đó gói trọn những tư tưởng, tình cảm, những thông điệp và dụng ý nghệ thuật của mình. Cũng chính sự độc đáo của hình tượng nghệ thuật trung tâm là yếu tố làm nên sự thành công của mỗi tác phẩm văn học, đặc biệt là thơ ca, vừa xúc tích mà lại hàm ẩn những giá trị sâu xa. Bởi vậy, khi đến với mỗi tác phẩm thơ, để có thể nắm bắt được đầy đủ những gì nhà thơ muốn gửi gắm, chắc hẳn ta phải khám phá những ý nghĩa của hình tượng nghệ thuật được khắc hoạ trong bài thơ. Thanh Thảo là một trong những nhà thơ tiêu biểu ảnh hưởng bởi thơ tượng trưng siêu thực Pháp, vậy nên những trang thơ của ông thường mang tính trừu tượng và siêu hình, ẩn chứa sâu trong mỗi lớp ngôn từ lại là những ý nghĩa, những tư tưởng sâu sắc. Đến với bài thơ "Đàn ghita của Lorca", ta bắt gặp một hình tượng xuyên suốt - cây đàn và tiếng đàn ghita của Lorca. Việc khám phá ý nghĩa của biểu tượng này sẽ giúp chúng ta cảm nhận được những tư tưởng, quan niệm của Thanh Thảo. Dưới đây là một số bài viết cảm nhận hình tượng cây đàn và tiếng đàn ghita của Lorca để các bạn có thể tham khảo. Chúc các bạn học tập tốt!
BÀI VIẾT SỐ 1 CẢM NHẬN HÌNH TƯỢNG CÂY ĐÀN VÀ TIẾNG ĐÀN GHI TA CỦA LORCA
"Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn", ấy chính là lời của F.G.Lorca, mượn câu nói ấy làm lời đề từ, Thanh Thảo đã tự bộc lộ ý tưởng sáng tác của mình. Sự tồn tại của Lorca là sự tồn tại của tiếng ghita và ngược lại. Trong đó tiếng đàn như một sinh thể sống song trùng với nhịp đập trái tim Lorca. Đàn ghi ta, và những cung bậc mà nó rung ngân là tâm hồn Lorca, là một phần của con người ông là sự sống của chính ông. Vì lẽ đó tiếng đàn ghita trong bài thơ như một hình tượng chất đầy ám ảnh.
Mở đầu là chuỗi âm li-la li-la li-la, giống như người nghệ sỹ vuốt những sợi tơ đàn chuẩn bị cho khúc nhạc cất lên. Và kết thúc lại là chuỗi âm thanh day dứt li-la li-la li-la, chạy trong không gian của những dấu chấm lửng biểu diễn khoảng lặng, về cực vô cùng. Tiếng đàn, biểu hiện tâm hồn nghệ sĩ của Lorca là tình yêu cuộc sống và khí phách kiên cường của người chiến sĩ yêu tự do, hoà nhập trái tim mình với con người và cuộc sống. Nhà thơ không miêu tả âm thanh của tiếng đàn mà dùng màu, dùng hình ảnh về màu “nâu”, “lá xanh biết mấy”, về hình khối, không gian “tròn”, “bọt nước”, “bầu trời cô gái ấy”, và những hình ảnh vận động “bọt nước vỡ tan”, “cỏ mọc hoang”, tiếng đàn mang số phận “ròng ròng máu chảy”. Cách viết ấy tạo ra những liên tưởng sự xuyên thấm đầy sức khơi gợi giữa âm thanh và hình ảnh. Mỗi hình ảnh về tiếng đàn mang một ý nghĩa, một biểu cảm riêng mở ra trường liên tưởng về cuộc sống muôn màu. Đang trong một không gian “đơn độc”, “kinh hoàng”, giữa sắc màu ghê rợn “ áo choàng bê bết đỏ”, giữa giây phút cái chết cận kề, đột ngột liên tưởng bay vút lên hòa nhập vào không gian khác
“Tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
Tiếng ghi-ta ròng ròng
Máu chảy”
Hình ảnh bọt nước gợi liên tưởng về sự mỏng manh trôi nổi. Hình thành từ trong nước, nổi trôi trên mặt nước mong manh như không thể gì hơn, rồi tan vỡ. Nó sẽ bị tiêu diệt khi mà chưa đi hết cuộc đời mà quy luật dành cho nó. Thanh Thảo đã quá đó mà gợi lên hình ảnh một Lorca ngã xuống khi đang còn rất trẻ, khi lý tưởng của ông đang theo đuổi còn rất dở dang trong một cái chết bi thương. Và đồng thời cũng thấy được một Lorca dẫu chỉ như một chiếc bọt nước nhỏ bé nhưng đã vượt lên đồng loại ở chỗ dám nổi lên sống động, khi mà tất cả im lặng trật tự nơi cái mặt phẳng mặt nước im lìm trong thế giới giá nửa đầy cố hữu.
Nhưng sự thật, tiếng đàn vẫn “Ròng ròng máu chảy”. Cách liên tưởng độc đáo này làm cho tiếng đàn trở thành một sinh thể sống, và nó đang đổ máu cho tự do cho cuộc sống, nó đang bị tiêu diệt một cách phi lý nhất. Thi sĩ đã xây dựng được bức tranh đậm chất bi tráng về Lorca - bị hành hình dã man và xác bị ném xuống giếng. Từ bức tranh này, dường như Thanh Thảo muốn nêu lên một quan điểm nghệ thuật: Nghệ thuật thuộc về cuộc sống, của cuộc sống nên nghệ thuật chính là cuộc sống nó có số phận như một con người vậy. Nếu kết nối câu thơ những tiếng đàn bọt nước ở đầu bài với các câu thơ khác là tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan và tiếng ghi ta ròng ròng – máu chảy, sẽ thấy những lớp tầng ý nghĩa đầy dư ba ám ảnh ấn chứa trong âm thanh tuôn trào, sôi động của tiếng đàn. Tiếng đàn giống như tiếng kêu cứu của con người, của cái đẹp vang lên trong thế giới bạo tàn.
“Không ai chôn cất tiếng đàn
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang”
“Không ai chôn cất tiếng đàn” - Câu thơ gợi nhiều ý nghĩa cần suy ngẫm. Tiếng đàn không thể “chôn cất” được bởi nó là môt giá trị tinh thần, sự tồn tại của nó vượt ra ngoài mọi giới hạn vật chất. Nhưng ta cũng có thể hiểu rằng, tiếng đàn là đại diện cho những tư tưởng của Lorca, nghệ thuật của Lorca. Dập vùi về tinh thần với hy vọng khuất phục vốn là một điều khó, xác định sự tồn tại của nó trong tư duy, trong trái tim con người lại khó hơn và giết chết nó vốn là điều không thể nằm ngoài tầm tay và ý chí chủ quan của thế giới loài người. Phải chăng, đây chính là một một ẩn dụ về thế giới bạo tàn Tây Ban Nha, không nhận biết được những giá trị của Lorca và từ Lorca, đã vùi dập ông. Cái chết về thể xác chúng có thể thực hiện, nhưng tinh thần và ý chí của ông chúng không bao giờ tiêu diệt được. Đây là một logic dẫn đến so sánh đầy ấn tượng “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”. Hình ảnh cỏ mọc hoang gợi sức sống mãnh liệt, không gì ngăn cản được. Nó là một hiện thực của tự nhiên, chưa bao giờ và ở đâu trên trái đất cỏ có thể lụi tàn tuyệt diệt, ngược lại sự hồi sinh và sức sống của nó mãnh liệt vô biên. So sánh này làm bật lên sức sống của tiếng đàn Lorca như một tất yếu bất diệt. Và đó chính là triết lí nghệ thuật cña Thanh Thảo đem đến cho người đọc: nghệ thuật nằm ngoài mọi quy luật của băng hoại, chỉ mình nó không thừa nhận cái chết.
“li - la li - la li - la” …
Tiếng đàn mở đầu và kết thúc bài thơ như một điểm nhấn làm nổi bật hình tượng tiếng đàn, gây ám ảnh trong tâm trí bạn đọc. Hòa nhập với chuỗi âm thanh đầu bài thơ nó làm cho hình tượng tiếng đàn trở lên hoàn thiện. Qua đó càng làm hiện rõ hơn hình tượng Lorca với sức sống và khát vọng tự do mãnh liệt, trên nền nhạc bảng lảng, chập chờn những yêu thương và những khốc liệt bạo tàn.
"Đàn ghita của Lorca" có lẽ là một tác phẩm có giá trị vô cùng đặc biệt trong sự nghiệp của Thanh Thảo, không chỉ làm nổi bật lên một tâm hồn nghệ sĩ mãnh liệt với nghệ thuật chân chính mà còn khẳng định một phong cách thơ độc đáo, siêu hình đầy dư ba ám ảnh.
-M-vfo.vn
BÀI VIẾT SỐ 2 PHÂN TÍCH HÌNH TƯỢNG CÂY ĐÀN, TIẾNG ĐÀN TRONG “ ĐÀN GHITA CỦA LORCA” ( THANH THẢO)
Sau năm 1975, nhà thơ khước từ mọi khuôn mẫu của thơ truyền thống, biểu đạt quen thuộc hướng tới đổi mới cấu trúc thơ, tăng cường tiếng nhạc, biểu trưng của ngôn ngữ đem lại nguồn mĩ cảm hiện đại. Thanh Thảo gọi thơ mình là “ bản giao hưởng thơ” nhiều âm vang, kiến giải những “ lấp lánh chất người”. Năm 1986, trong tập “ Khối vuông rubich”, nhà thơ mượn hình tượng khối rubich mỗi cách có một tầng nghĩa để hình tượng hóa tiếng thơ độc đáo của mình. Để làm được điều đó, nhà thơ xây dựng hình tượng nghệ thuật đa nghĩa. Hình tượng cây đàn, tiếng đàn lấy cảm hứng từ một loại nhạc cụ truyền thống của Tây Ban Nha gắn liền với cuộc đời của nghệ sĩ Lor-ca, qua đó thể hiện cái nhìn đậm chất suy tư về những vấn đề thời đại.
Hình tượng cây đàn, tiếng đàn trở đi trở lại trong sáng tác nghệ thuật của Lor-ca. Lor-ca với tư cách một nhạc sĩ, mang khát vọng cách tân giai điệu của cây đàn xứ sở, giọng ca quê hương. Bởi lẽ đó, tiếng đàn trở thành tín hiệu nghệ thuật đầy ám ảnh. Cây đàn ghita cất tiếng thở than:
Có khi nhắn nhủ:
Trong cảm quan của nhà thơ Thanh Thảo, hình ảnh tiếng đàn gắn với Lor-ca như định mệnh vừa biểu tượng quê hương xứ sở, nghệ thuật của Lor-ca, vừa gợi cách tân nghệ thuật.
Hình tượng cây đàn biểu trưng cuộc đời, số phận Lor-ca, gợi ra dự cảm cuộc đời bất hạnh:
Chuỗi âm thanh mong manh, tan rồi hiện trong hành trình tái sinh vô cùng khiến ta liên tưởng tới cuộc đời ngắn ngủi mà trường tồn với thời gian của Lorca. Kết hợp với chuỗi âm: “ li la li la li la” mang sắc tím của hoa tử linh hương, như nhắc nhở định mệnh “ cô gái nào mang hoa tử linh hương thì không được mang nhẫn cưới”. Phải chăng muốn nhắc tới cuộc đời con người đẹp đẽ mà buồn và bất hạnh. Khúc dạo đầu của tiếng đàn ngân lên những dự cảm chẳng lành, đượm nỗi buồn quan hoài về số kiếp nghệ sĩ Lor-ca.
Cây đàn song hành khắc họa những bi kịch của Lorca một cách độc đáo, dữ dội:
Phép tương giao màu nhiệm khiến âm thanh được màu sắc hóa là tiếng vọng muôn màn của tình yêu sự sống, nghệ thuật. Tiếng ghi ta nâu cất lên giai điệu tình yêu thiên nhiên, xứ sở. Tiếng ghita xanh hay tiếng ca của tình yêu sự sống và hi vọng? Những cung bậc biến ảo, khiến nhịp điệu sâu lắng, lúc dồn dập, như giai điệu khác nhau của sự sống tâm hồn Lorca. Hình tượng được sinh mệnh hóa thành tấu khúc ngân lên tiếng nói đau thương của Lorca, của cái đẹp và nghệ thuật: “ bọt nước vỡ tan, ròng ròng, máu chảy”. Ngôn từ giàu hình ảnh gợi âm thanh nối tiếp nức nở, nghẹn ngào trước sự bạo tàn. Hình tượng phác họa trái tim tử thương của Lorca ròng ròng máu chảy trước họng sung kẻ thù. Trái tim Tây Ban Nha cũng rỉ máu, trái tim Thanh Thảo, của những người yêu cái đẹp cũng vậy. Thanh âm chìm xuống, hình ảnh nổi lên không chỉ gợi số phận cá nhân mà là thân phận cái đẹp, nghệ thuật chân chính bị cái ác chà đạp. Vậy nên tiếng đàn còn là lời tuyệt vọng của cái đẹp bị đẩy vào vòng hủy diệt.
Đối mặt với sự tàn bạo của sức hủy diệt, tiếng đàn không mất đi mà biểu tượng cho sự bất tử của Lorca:
Sau cái chết của Lorca, tiếng đàn khắc sâu tính chất sinh thể, biểu tượng cho nghệ thuật của cố nghệ sĩ, vì vậy nó vô hình, không ai có thể chôn cất nó. Tiếng đàn tồn tại với sức sống mãnh liệt như cỏ dại. Hình ảnh so sánh “ như cỏ mọc hoang” khẳng định sự trường tồn của Lorca nói riêng, nghệ thuật nói chung.
Lorca nằm xuống mà hình ảnh còn vẹn nguyên trong lòng Tây Ban Nha, bởi lòng ngưỡng mộ sự tôn vinh trước cuộc đời bất hạnh, nhân cách cao khiết của nghệ sĩ thiên tài.
Cây đàn đưa Lorca vượt ranh giới sự hữu hạn và vô hạn. Cái chết của Lorca không phải sự chấm hết mà nó đưa Lorca bước qua giới hạn tới địa hạt vô cùng. Khúc vĩ thanh còn ngân nga, đậm tô tư tưởng đó:
Nhà thơ Thanh Thảo dụng công sáng tạo hình tượng cây đàn và tiếng đàn bằng bút pháp siêu thực biểu đạt cuộc đời, sự nghiệp vĩ đại của Lorca, qua đó toát lên niềm đau xót, ngưỡng mộ của tác giả với nghệ sĩ thiên tài. Hình tượng góp phần khiến tác phẩm thành bản giao hưởng thơ, khơi liên tưởng nhiều chiều. “ Đàn ghita của Lorca” còn vương lại trong lòng người đọc về những hình ảnh, tiếng đàn da diết ấy.
-Thu Hường-
Hình tượng là chiếc chìa khoá vàng để khai mở cánh cửa nghệ thuật của mỗi tác phẩm văn học. Nói cách khác, hình tượng nghệ thuật được người nghệ sĩ dụng công dựng xây nên bằng ngôn từ được chắt lọc kĩ càng, qua đó gói trọn những tư tưởng, tình cảm, những thông điệp và dụng ý nghệ thuật của mình. Cũng chính sự độc đáo của hình tượng nghệ thuật trung tâm là yếu tố làm nên sự thành công của mỗi tác phẩm văn học, đặc biệt là thơ ca, vừa xúc tích mà lại hàm ẩn những giá trị sâu xa. Bởi vậy, khi đến với mỗi tác phẩm thơ, để có thể nắm bắt được đầy đủ những gì nhà thơ muốn gửi gắm, chắc hẳn ta phải khám phá những ý nghĩa của hình tượng nghệ thuật được khắc hoạ trong bài thơ. Thanh Thảo là một trong những nhà thơ tiêu biểu ảnh hưởng bởi thơ tượng trưng siêu thực Pháp, vậy nên những trang thơ của ông thường mang tính trừu tượng và siêu hình, ẩn chứa sâu trong mỗi lớp ngôn từ lại là những ý nghĩa, những tư tưởng sâu sắc. Đến với bài thơ "Đàn ghita của Lorca", ta bắt gặp một hình tượng xuyên suốt - cây đàn và tiếng đàn ghita của Lorca. Việc khám phá ý nghĩa của biểu tượng này sẽ giúp chúng ta cảm nhận được những tư tưởng, quan niệm của Thanh Thảo. Dưới đây là một số bài viết cảm nhận hình tượng cây đàn và tiếng đàn ghita của Lorca để các bạn có thể tham khảo. Chúc các bạn học tập tốt!
BÀI VIẾT SỐ 1 CẢM NHẬN HÌNH TƯỢNG CÂY ĐÀN VÀ TIẾNG ĐÀN GHI TA CỦA LORCA
"Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn", ấy chính là lời của F.G.Lorca, mượn câu nói ấy làm lời đề từ, Thanh Thảo đã tự bộc lộ ý tưởng sáng tác của mình. Sự tồn tại của Lorca là sự tồn tại của tiếng ghita và ngược lại. Trong đó tiếng đàn như một sinh thể sống song trùng với nhịp đập trái tim Lorca. Đàn ghi ta, và những cung bậc mà nó rung ngân là tâm hồn Lorca, là một phần của con người ông là sự sống của chính ông. Vì lẽ đó tiếng đàn ghita trong bài thơ như một hình tượng chất đầy ám ảnh.
Mở đầu là chuỗi âm li-la li-la li-la, giống như người nghệ sỹ vuốt những sợi tơ đàn chuẩn bị cho khúc nhạc cất lên. Và kết thúc lại là chuỗi âm thanh day dứt li-la li-la li-la, chạy trong không gian của những dấu chấm lửng biểu diễn khoảng lặng, về cực vô cùng. Tiếng đàn, biểu hiện tâm hồn nghệ sĩ của Lorca là tình yêu cuộc sống và khí phách kiên cường của người chiến sĩ yêu tự do, hoà nhập trái tim mình với con người và cuộc sống. Nhà thơ không miêu tả âm thanh của tiếng đàn mà dùng màu, dùng hình ảnh về màu “nâu”, “lá xanh biết mấy”, về hình khối, không gian “tròn”, “bọt nước”, “bầu trời cô gái ấy”, và những hình ảnh vận động “bọt nước vỡ tan”, “cỏ mọc hoang”, tiếng đàn mang số phận “ròng ròng máu chảy”. Cách viết ấy tạo ra những liên tưởng sự xuyên thấm đầy sức khơi gợi giữa âm thanh và hình ảnh. Mỗi hình ảnh về tiếng đàn mang một ý nghĩa, một biểu cảm riêng mở ra trường liên tưởng về cuộc sống muôn màu. Đang trong một không gian “đơn độc”, “kinh hoàng”, giữa sắc màu ghê rợn “ áo choàng bê bết đỏ”, giữa giây phút cái chết cận kề, đột ngột liên tưởng bay vút lên hòa nhập vào không gian khác
- “Tiếng ghi-ta nâu
- Bầu trời cô gái ấy
- Tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy"
“Tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
Tiếng ghi-ta ròng ròng
Máu chảy”
Hình ảnh bọt nước gợi liên tưởng về sự mỏng manh trôi nổi. Hình thành từ trong nước, nổi trôi trên mặt nước mong manh như không thể gì hơn, rồi tan vỡ. Nó sẽ bị tiêu diệt khi mà chưa đi hết cuộc đời mà quy luật dành cho nó. Thanh Thảo đã quá đó mà gợi lên hình ảnh một Lorca ngã xuống khi đang còn rất trẻ, khi lý tưởng của ông đang theo đuổi còn rất dở dang trong một cái chết bi thương. Và đồng thời cũng thấy được một Lorca dẫu chỉ như một chiếc bọt nước nhỏ bé nhưng đã vượt lên đồng loại ở chỗ dám nổi lên sống động, khi mà tất cả im lặng trật tự nơi cái mặt phẳng mặt nước im lìm trong thế giới giá nửa đầy cố hữu.
Nhưng sự thật, tiếng đàn vẫn “Ròng ròng máu chảy”. Cách liên tưởng độc đáo này làm cho tiếng đàn trở thành một sinh thể sống, và nó đang đổ máu cho tự do cho cuộc sống, nó đang bị tiêu diệt một cách phi lý nhất. Thi sĩ đã xây dựng được bức tranh đậm chất bi tráng về Lorca - bị hành hình dã man và xác bị ném xuống giếng. Từ bức tranh này, dường như Thanh Thảo muốn nêu lên một quan điểm nghệ thuật: Nghệ thuật thuộc về cuộc sống, của cuộc sống nên nghệ thuật chính là cuộc sống nó có số phận như một con người vậy. Nếu kết nối câu thơ những tiếng đàn bọt nước ở đầu bài với các câu thơ khác là tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan và tiếng ghi ta ròng ròng – máu chảy, sẽ thấy những lớp tầng ý nghĩa đầy dư ba ám ảnh ấn chứa trong âm thanh tuôn trào, sôi động của tiếng đàn. Tiếng đàn giống như tiếng kêu cứu của con người, của cái đẹp vang lên trong thế giới bạo tàn.
“Không ai chôn cất tiếng đàn
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang”
“Không ai chôn cất tiếng đàn” - Câu thơ gợi nhiều ý nghĩa cần suy ngẫm. Tiếng đàn không thể “chôn cất” được bởi nó là môt giá trị tinh thần, sự tồn tại của nó vượt ra ngoài mọi giới hạn vật chất. Nhưng ta cũng có thể hiểu rằng, tiếng đàn là đại diện cho những tư tưởng của Lorca, nghệ thuật của Lorca. Dập vùi về tinh thần với hy vọng khuất phục vốn là một điều khó, xác định sự tồn tại của nó trong tư duy, trong trái tim con người lại khó hơn và giết chết nó vốn là điều không thể nằm ngoài tầm tay và ý chí chủ quan của thế giới loài người. Phải chăng, đây chính là một một ẩn dụ về thế giới bạo tàn Tây Ban Nha, không nhận biết được những giá trị của Lorca và từ Lorca, đã vùi dập ông. Cái chết về thể xác chúng có thể thực hiện, nhưng tinh thần và ý chí của ông chúng không bao giờ tiêu diệt được. Đây là một logic dẫn đến so sánh đầy ấn tượng “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”. Hình ảnh cỏ mọc hoang gợi sức sống mãnh liệt, không gì ngăn cản được. Nó là một hiện thực của tự nhiên, chưa bao giờ và ở đâu trên trái đất cỏ có thể lụi tàn tuyệt diệt, ngược lại sự hồi sinh và sức sống của nó mãnh liệt vô biên. So sánh này làm bật lên sức sống của tiếng đàn Lorca như một tất yếu bất diệt. Và đó chính là triết lí nghệ thuật cña Thanh Thảo đem đến cho người đọc: nghệ thuật nằm ngoài mọi quy luật của băng hoại, chỉ mình nó không thừa nhận cái chết.
“li - la li - la li - la” …
Tiếng đàn mở đầu và kết thúc bài thơ như một điểm nhấn làm nổi bật hình tượng tiếng đàn, gây ám ảnh trong tâm trí bạn đọc. Hòa nhập với chuỗi âm thanh đầu bài thơ nó làm cho hình tượng tiếng đàn trở lên hoàn thiện. Qua đó càng làm hiện rõ hơn hình tượng Lorca với sức sống và khát vọng tự do mãnh liệt, trên nền nhạc bảng lảng, chập chờn những yêu thương và những khốc liệt bạo tàn.
"Đàn ghita của Lorca" có lẽ là một tác phẩm có giá trị vô cùng đặc biệt trong sự nghiệp của Thanh Thảo, không chỉ làm nổi bật lên một tâm hồn nghệ sĩ mãnh liệt với nghệ thuật chân chính mà còn khẳng định một phong cách thơ độc đáo, siêu hình đầy dư ba ám ảnh.
-M-vfo.vn
BÀI VIẾT SỐ 2 PHÂN TÍCH HÌNH TƯỢNG CÂY ĐÀN, TIẾNG ĐÀN TRONG “ ĐÀN GHITA CỦA LORCA” ( THANH THẢO)
- “ Nhà thơ như con ong biến trăm hoa thành một mật
- Một giọt mật thành đòi vạn chuyến ong bay
- …Ngọt mật ở đồng bằng mà hút nhị tận miền tây”
Sau năm 1975, nhà thơ khước từ mọi khuôn mẫu của thơ truyền thống, biểu đạt quen thuộc hướng tới đổi mới cấu trúc thơ, tăng cường tiếng nhạc, biểu trưng của ngôn ngữ đem lại nguồn mĩ cảm hiện đại. Thanh Thảo gọi thơ mình là “ bản giao hưởng thơ” nhiều âm vang, kiến giải những “ lấp lánh chất người”. Năm 1986, trong tập “ Khối vuông rubich”, nhà thơ mượn hình tượng khối rubich mỗi cách có một tầng nghĩa để hình tượng hóa tiếng thơ độc đáo của mình. Để làm được điều đó, nhà thơ xây dựng hình tượng nghệ thuật đa nghĩa. Hình tượng cây đàn, tiếng đàn lấy cảm hứng từ một loại nhạc cụ truyền thống của Tây Ban Nha gắn liền với cuộc đời của nghệ sĩ Lor-ca, qua đó thể hiện cái nhìn đậm chất suy tư về những vấn đề thời đại.
Hình tượng cây đàn, tiếng đàn trở đi trở lại trong sáng tác nghệ thuật của Lor-ca. Lor-ca với tư cách một nhạc sĩ, mang khát vọng cách tân giai điệu của cây đàn xứ sở, giọng ca quê hương. Bởi lẽ đó, tiếng đàn trở thành tín hiệu nghệ thuật đầy ám ảnh. Cây đàn ghita cất tiếng thở than:
- “ Những cốc rượu bình minh sóng sánh đổ tràn”
Có khi nhắn nhủ:
- “ Bao giờ tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghita trong cát”
Trong cảm quan của nhà thơ Thanh Thảo, hình ảnh tiếng đàn gắn với Lor-ca như định mệnh vừa biểu tượng quê hương xứ sở, nghệ thuật của Lor-ca, vừa gợi cách tân nghệ thuật.
Hình tượng cây đàn biểu trưng cuộc đời, số phận Lor-ca, gợi ra dự cảm cuộc đời bất hạnh:
- “ những tiếng đàn bọt nước”
Chuỗi âm thanh mong manh, tan rồi hiện trong hành trình tái sinh vô cùng khiến ta liên tưởng tới cuộc đời ngắn ngủi mà trường tồn với thời gian của Lorca. Kết hợp với chuỗi âm: “ li la li la li la” mang sắc tím của hoa tử linh hương, như nhắc nhở định mệnh “ cô gái nào mang hoa tử linh hương thì không được mang nhẫn cưới”. Phải chăng muốn nhắc tới cuộc đời con người đẹp đẽ mà buồn và bất hạnh. Khúc dạo đầu của tiếng đàn ngân lên những dự cảm chẳng lành, đượm nỗi buồn quan hoài về số kiếp nghệ sĩ Lor-ca.
Cây đàn song hành khắc họa những bi kịch của Lorca một cách độc đáo, dữ dội:
- “tiếng ghi-ta nâu
- bầu trời cô gái ấy
- tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy
- tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
- tiếng ghi-ta ròng ròng
- máu chảy”
Phép tương giao màu nhiệm khiến âm thanh được màu sắc hóa là tiếng vọng muôn màn của tình yêu sự sống, nghệ thuật. Tiếng ghi ta nâu cất lên giai điệu tình yêu thiên nhiên, xứ sở. Tiếng ghita xanh hay tiếng ca của tình yêu sự sống và hi vọng? Những cung bậc biến ảo, khiến nhịp điệu sâu lắng, lúc dồn dập, như giai điệu khác nhau của sự sống tâm hồn Lorca. Hình tượng được sinh mệnh hóa thành tấu khúc ngân lên tiếng nói đau thương của Lorca, của cái đẹp và nghệ thuật: “ bọt nước vỡ tan, ròng ròng, máu chảy”. Ngôn từ giàu hình ảnh gợi âm thanh nối tiếp nức nở, nghẹn ngào trước sự bạo tàn. Hình tượng phác họa trái tim tử thương của Lorca ròng ròng máu chảy trước họng sung kẻ thù. Trái tim Tây Ban Nha cũng rỉ máu, trái tim Thanh Thảo, của những người yêu cái đẹp cũng vậy. Thanh âm chìm xuống, hình ảnh nổi lên không chỉ gợi số phận cá nhân mà là thân phận cái đẹp, nghệ thuật chân chính bị cái ác chà đạp. Vậy nên tiếng đàn còn là lời tuyệt vọng của cái đẹp bị đẩy vào vòng hủy diệt.
Đối mặt với sự tàn bạo của sức hủy diệt, tiếng đàn không mất đi mà biểu tượng cho sự bất tử của Lorca:
- “ không ai chôn cất tiếng đàn
- tiếng đàn như cỏ mọc hoang”
Sau cái chết của Lorca, tiếng đàn khắc sâu tính chất sinh thể, biểu tượng cho nghệ thuật của cố nghệ sĩ, vì vậy nó vô hình, không ai có thể chôn cất nó. Tiếng đàn tồn tại với sức sống mãnh liệt như cỏ dại. Hình ảnh so sánh “ như cỏ mọc hoang” khẳng định sự trường tồn của Lorca nói riêng, nghệ thuật nói chung.
Lorca nằm xuống mà hình ảnh còn vẹn nguyên trong lòng Tây Ban Nha, bởi lòng ngưỡng mộ sự tôn vinh trước cuộc đời bất hạnh, nhân cách cao khiết của nghệ sĩ thiên tài.
- “Lorca bơi sang ngang
- trên chiếc ghi-ta màu bạc”
Cây đàn đưa Lorca vượt ranh giới sự hữu hạn và vô hạn. Cái chết của Lorca không phải sự chấm hết mà nó đưa Lorca bước qua giới hạn tới địa hạt vô cùng. Khúc vĩ thanh còn ngân nga, đậm tô tư tưởng đó:
- “li la li la li la”
Nhà thơ Thanh Thảo dụng công sáng tạo hình tượng cây đàn và tiếng đàn bằng bút pháp siêu thực biểu đạt cuộc đời, sự nghiệp vĩ đại của Lorca, qua đó toát lên niềm đau xót, ngưỡng mộ của tác giả với nghệ sĩ thiên tài. Hình tượng góp phần khiến tác phẩm thành bản giao hưởng thơ, khơi liên tưởng nhiều chiều. “ Đàn ghita của Lorca” còn vương lại trong lòng người đọc về những hình ảnh, tiếng đàn da diết ấy.
-Thu Hường-
