Hoàng Phủ Ngọc Tường là một nhà Huế học, nhà văn của xứ Huế. Ông viết rất nhiều và rất hay về miền đất cố đô cổ kính, nên thơ này. “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là một bài ký xuất sắc, thể hiện rõ văn phong, tình cảm của nhà văn. Các bạn có thể tham khảo một số bài văn mẫu phân tích chi tiết đầy đủ tác phẩm này dưới đây.
Bút ký Hoàng Phủ Ngọc Tường chính là những áng thơ văn xuôi cuốn hút người đọc…thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường là vẻ đẹp của nỗi buồn hoài niệm, những day dứt triết học, từ sâu thẳm thời gian, sâu thẳm đất đai vọng lên trong tâm khảm người đọc…”. Nhà thơ Hoàng Cát cũng có dịp chia sẻ rằng: “Hoàng Phủ Ngọc Tường có một phong cách viết bút ký văn học rất riêng của mình. Thế mạnh của ông là tri thức văn học, triết học, lịch sử, địa lý sâu và rộng, gần như đụng đến vấn đề gì, ở thời điểm nào và ở đâu thì ông vẫn có thể tung hoành thoải mái ngòi bút được. Đọc bút ký Hoàng Phủ Ngọc Tường, ta càng thấm thía hơn những lời nhận xét xác đáng này. “Ai đã đặt tên cho dòng sông” là một bút ký nổi bật của nhà văn, một tác phẩm đượm hồn Huế, tinh thần Huế. Dưới đây là một số bài văn mẫu phân tích chi tiết bài ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” các bạn có thể tham khảo để bài viết của mình đủ ý, thuyết phục và sinh động hơn. Chúc các bạn thành công!
BÀI VIẾT SỐ 1 PHÂN TÍCH CẢM NHẬN BÀI “AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG” CỦA HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG LỚP 12
“Hoàng Phủ Ngọc Tường có một phong cách viết bút ký văn học của riêng mình”. Thực vậy, nhờ sự riêng biệt ấn tượng ấy, ông đã có rất nhiều bài ký khơi gợi tình cảm, cảm xúc và biết bao nỗi niềm trong lòng người đọc. Nổi bật trong đó có “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”. Đọc, ngẫm những trang văn này, ta càng thấu hơn nét đẹp thiên nhiên, nét đẹp con người Huế và niềm tự hào, trân trọng mà nhà văn luôn dành cho miền đất, con người nơi đây.
Những trang văn đầu tiên trong “Ai đã đặt tên cho dòng sông”, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã phác họa hình tượng sông Hương dưới góc nhìn địa lý. Ở khúc thượng nguồn, sông Hương mang vẻ đẹp dữ dội, mãnh liệt. Dòng sông như một “bản trường ca của rừng già” với hai giai điệu. Đó là sự “rầm rộ”, “mãnh liệt” khi qua những bóng cây, ghềnh thác. Đó là sự dịu dàng, say đắm với sắc đỏ mộng mơ, quyến rũ của hoa đỗ quyên rừng. Dòng sông ấy, có lúc hệt như một bản trường ca hùng tráng của thiên nhiên đất trời Huế, có lúc lại như một bản tình ca say đắm, dịu dàng. Trong cái nhìn của Hoàng Phủ Ngọc Tường, có những khi sông Hương giống “cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại”. Và cũng có lúc, dáng vẻ, nét đẹp dòng sông gợi ta nghĩ đến “người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở” – đấng sinh thành, bồi đắp, dưỡng xây nên bản sắc văn hóa vùng đất kinh kỳ nên thơ. Đoạn văn mang nhiều thông tin mới mẻ đồng thời đượm một cái nhìn say đắm lãng mạn cùng lối viết tài hoa của một tâm hồn giàu cảm xúc như Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Ở ngoại vi thành phố Huế, sông Hương chuyển dòng từ hướng Nam Bắc sang Tây Bắc, đi qua một loạt các địa danh như Hòn Chén, Ngọc Trản, Lương Quán rồi về đến Huế. Đến khúc này, dòng trôi như chậm lại, một cách trầm mặc, lặng lẽ trôi qua những thành quách, đền đài lăng tẩm cổ kính của cố đô. Hoàng Phủ Ngọc Tường tiếp tục gửi cái nhìn nghệ thuật của mình vào đoạn văn khi viết “sông Hương như người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng trên cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”. Một so sánh độc đáo ấy cũng đã đủ dẫn liên tưởng người đọc đến với hình ảnh nàng công chúa trong câu chuyện cổ tích. Nhưng nàng công chúa ở đây lại có điểm khác với công chúa trong truyện xưa, nàng không chờ tình yêu đến đánh thức mình mà tự thức tỉnh và bắt đầu hành trình đi tìm kiếm tình yêu đích thực của đời mình. Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế mang vẻ đẹp khác hẳn khúc thượng nguồn. Vóc dáng mềm mại hơn với những khúc quanh, đường uốn thướt tha. Nhan sắc đượm hồn hơn với “sáng xanh, trưa vàng, chiều tím” – một vẻ đẹp diễm ảo, nên thơ cuốn hút bao tình cảm.
Sông Hương trong lòng thành phố Huế uốn một đường cong tuyệt đẹp như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu để trôi vào kinh thành Huế. Những câu văn so sánh của nhà văn đã gợi ra trọn vẹn vẻ dịu dàng, e lệ và đậm chất Huế của sông Hương. Khi so sánh sông Hương như một “điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đặt dòng sông trong sự tương quan với sông Xen, sông Đa – nuýp như để khẳng định vị thế riêng vốn có của sông Hương. Với cái nhìn đậm chất thơ, tác giả đã cho ta cảm nhận rằng điệu trôi lững lờ của sông Hương hệt như điệu tâm hồn người Huế. Sau khi lưu luyến ra đi giữa màu xanh tre trúc của ngoại ô Vĩ Dạ, con sông trở lại ở thị trấn Bao Vinh xưa cổ. Đó là cái nhìn thông thường, còn ở đây, sông Hương như một cô gái vừa đa tình vừa chung tình, như nàng Kiều nặng tình với Kim Trọng trước khi chia xa còn quay trở lại nói lời tình tự. Sự chí tình sông Hương dành cho Huế cũng chính là sự chung tình người Huế dành cho quê hương mình, và sâu hơn là sự chí tình Hoàng Phủ Ngọc Tường dành cho miền đất kinh xưa yêu dấu.
Bên cạnh góc nhìn địa lý, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn miêu tả sông Hương dưới góc nhìn lịch sử. Đó là dòng biên thùy của Tổ quốc trong thời cổ đại, là dòng sông Viễn Châu đã chiến đấu oanh liệt, dòng kinh kỳ soi bóng thời đại anh hùng thời trung đại. Đến hiện đại, dòng sông là một chứng nhân của những chiến công lừng lẫy và đau thương mất mát con người đất Việt làm nên và trải qua. Và khi hòa bình lập lại, sông Hương trở lại là người con gái đẹp dịu dàng, mến thương của đất nước, quê hương. Trong cái nhìn của Hoàng Phủ Ngọc Tường, dòng sông ấy còn giống như thiên sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc đậm chất trữ tình. Lịch sử, địa lý là vậy, còn dưới góc nhìn văn hóa, sông Hương lại mang những nét rất riêng. Dòng sông là dòng nước sinh thành, dưỡng nuôi và đắp bồi nét đặc trưng của Huế trong âm nhạc. Trong thi ca, vẻ đẹp sông Hương gợi nhiều tình thương mến, cảm xúc dạt dào khơi nguồn thi hứng cho các văn nhân, thi sĩ từ xưa đến nay như Tản Đà, Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Du, Cao Bá Quát hay Tố Hữu…
Dẫu nhìn dưới phương diện nào, dòng sông Hương vẫn hiện lên với những nét đẹp rất riêng, đặc trưng vốn có, nét đẹp đượm vẻ Huế, tâm hồn Huế. Qua hình ảnh dòng sông, ta càng cảm phục hơn cái nhìn tinh tế và khả năng thể hiện nó bằng ngôn từ ở Hoàng Phủ Ngọc Tường, hiểu và chia sẻ với ông niềm trân trọng dành cho con người Huế, tâm hồn Huế.
-Nem-vfo.vn
BÀI VIẾT SỐ 2 CẢM NHẬN BÀI “AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG” CỦA HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
“Một lần anh đến Huế thơ Gặp cô gái đẹp say mơ giấc nồng Sông Hương quyến rũ lạ lùng Em choàng tỉnh giấc ngượng ngùng nhìn tôi”
Sông Hương đã đi vào thơ ca nghệ thuật như một niềm cảm hứng bất tận đối với tất cả văn nghệ sĩ, nhưng dù là trong tác phẩm nào đi chăng nữa sông Hương vẫn luôn mang một dáng vẻ vô cùng dịu dàng, quyến rũ khiến ai cũng phải mê đắm ngay từ lần gặp gỡ đầu tiên. Có lẽ Hoàng Phủ Ngọc Tường đã “phải lòng” sông Hương – xứ Huế như một lần gặp gỡ định mệnh để rồi gắn bó với mảnh đất này hơn 40 năm. Trước những rung động của một mối tình say đắm trong những trang Kiều để từ đó nhà văn dành cho sông Hương một bài kí trang trọng. Cả bài kí dường như là cuộc hành trình tìm kiếm cho câu hỏi đầy khắc khoải “Ai đã đặt tên cho dòng sông” .Và cuộc tìm kiếm, lý giải cái tên của dòng sông đã trở thành cuộc tìm kiếm đầy hào hứng và say mê không chỉ vẻ đẹp của diện mạo hình hài mà còn là độ lắng sâu của tâm hồn và rung động. Con sông xứ Huế hiện lên trong cuộc tim kiếm của Hoàng Phủ Ngọc Tường đã không chỉ là con sông địa lý mà là một sinh thể, một con người “sông Hương quả thực là Kiều, rất Kiều” vừa xinh đẹp, vừa tài hoa, vừa thăng trầm chìm nổi cùng lịch sử lại vừa đằm thắm lắng sâu với nền văn hoá riêng của nó.
Con sông Hương thơ mộng của xứ Huế đã làm ngẩn ngơ không ít những tâm hồn nhạy cảm và cũng làm “khổ” không ít bậc nghệ sĩ tài hoa. Ta bắt gặp sông Hương ở muôn mặt của nghệ thuật: thơ, ca, nhạc, hoạ. Đến với bút kí Ai đã dặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường một lần nữa ta cảm nhận vẻ đẹp sông Hương và sự đam mê của tác giả khi viết về dòng sông.
Bài bút kí đưa ta về với cội nguồn con sông Hương của xứ Huế phát hiện những vẻ đẹp đẩy chất thơ khi nó chảy qua những vùng đất khác nhau, làm cho ta càng thêm yêu con sông của xứ sở từ lâu đă đi vào tâm thức của mỗi người Việt Nam, không riêng gì những người quê ở đất cố đô.
Cuộc đời gắn bó với xứ Huế mộng mơ từ thuở nhỏ đến khi lớn lên, đã cho nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường có cơ hộ tìm hiểu tường tận, am hiểu về lịch sử, văn hoá, địa lý và con người nơi đây, để từ đó viết lên bài bút ký tuyệt vời đến thế. Ông cũng được mệnh danh là nhà văn của những con sông: Từ dòng sông Hương xinh đẹp, con sông Đà hoang dại, đến dòng Cửu Long đổ ra biển lớn,… Tất cả đều nằm trong ký ức người nghệ sĩ tài hoa, sâu lắng. Điểm mới trong phong cách văn chương của Hoàng Phủ Ngọc Tường, khiến tác phẩm của ông không thể trộn lẫn với ai khác chính là: Sức liên tưởng, tưởng tượng hết sức phong phú dồi dào, lối hành văn mê đắm tài hoa, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trữ tình và chất trí tuệ. Những đặc điểm ấy đã tạo nên những trang bút ký Ai đã đặt tên cho dòng sông rất xuất sắc. Đoạn trích Ai đã đặt tên cho dòng sông được in trong tập sách cùng tên, viết tại Huế năm 1981. Đoạn trích là phần đầu của bút ký, tập trung khai thác vẻ đẹp của dòng sông Hương gắn với cả lịch sử hào hùng của mảnh đất cố đô xinh đẹp.
Tác giả miêu tả vẻ đẹp dòng sông Hương từ nhiều góc nhìn khác nhau, nhiều khía cạnh, từ chiều dài thời gian đến chiều sâu không gian. Dòng sông Hương mang vẻ đặc biệt trước tiên đến từ góc nhìn địa lý, như tác giả nói có rất nhiều con sông đẹp mà ông từng biết duy chỉ có Hương giang là thuộc về một thành phố. Từ khi còn ở thượng nguồn, dòng sông là “một bản trường ca của rừng già”, “rầm rộ”, “mãnh liệt”, “cuộn xoáy” vượt qua những chặng đường gian nan thử thách nhưng có khi lại trở nên “dịu dàng, đằm thắm” như đoá hoa đỗ quyên rừng. Chỉ có màu đỏ rực rỡ đó mới miêu tả hết được vẻ đẹp sông Hương vừa man dại, quyến rũ lại vô cùng nồng nàn. Khi vào tới lòng Trường Sơn, sông Hương được tác giả miêu tả như “một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”, có lẽ vượt qua những khó khăn, thử thách đã hun đúc cho “cô gái” ấy một tính cách mạnh mẽ, gan dạ đến thế. Nhưng cũng có khi trải qua cả nửa chặng đường đời, sông Hương đã trở thành người con gái của rừng già, kìm hãm sức mạnh bản năng của chính mình. Xuôi theo dòng chảy, rời xa thượng nguồn, Hương giang mang một sắc đẹp “dịu dàng, trí tuệ”, trở thành người mẹ của “một vùng văn hoá xứ sở”. Bằng ngòi bút tinh tế, khéo léo của mình tác giả nhân hoá dòng sông như một người mẹ , “người mẹ ấy” đã nuôi sống những đứa con bằng tất những tinh tuý mình có, bồi đắp phù sa, nuôi lớn đứa con trở nên trù phú, rộng lớn, bao la.
Sông Hương là dòng sông duy nhất thuộc thành phố Huế, nó đã trải qua biết bao thăng trầm gian truân nhưng lại chẳng muốn bộc lộ cho ai thấy, nó muốn giữ kín cho riêng mình nên đã đóng kín cửa tâm hồn lại và “ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng”. Chính lẽ đó, sông Hương mang vẻ đẹp vang bóng một thời của cố đô Huế xa xưa, vẻ đẹp bí ẩn, quyến rũ, nồng nàn hơn bao giờ hết. Để rồi trải qua hàng thế kỷ, “người tình trong mộng mới đến đánh thức cô gái Di-gan man dại đang ngủ say giữa cánh đồng Châu Hoá thơ mộng”. Sông Hương quả thật mang tâm tình như một người con gái trẻ đẹp khi nghe tiếng gọi của người yêu, nó vội vã “vòng những khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm”, như trang điểm, tô son cho mình trước khi xuôi dòng về gặp lại thành phố Huế thân yêu của nó.
Sông Hương qua điện Hòn Chén, vấp Ngọc Trản nó đột ngột chuyển hướng Tây Bắc, vẽ một cung thật tròn về hướng Đông - Nam, ôm lấy chân núi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế. Từ đây dòng sông trở nên xanh thẳm, “mềm như tấm lụa”, có khi ánh lên những tia sáng phản quang nhiều màu sắc “Sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Sự chuyển đổi màu sắc theo từng mùa, theo từng khoảng thời gian trong ngày đã làm nên một nét đặc trưng, một vẻ đẹp không thể nhầm lẫn của dòng Hương giang với bất cứ con sông nào khác. Giáp mặt với thành phố ở Cồn Hến con sông chuyển mình thật mệt mại như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu.
Hoàng Phủ Ngọc Tường dùng những câu văn rất nhẹ nhàng, uyển chuyển tái hiện vẻ đẹp kiềm diễm, e thẹn của Hương giang, qua đó ta thấy được sức liên tưởng dồi dào, phong phú của tác giả. Dưới cái nhìn của ông, dòng sông thật sự là một người con gái trẻ, có cảm xúc, có tâm hồn như người đang yêu. Những đường đường cong mềm mại , say đắm ấy đã gây cho người đọc những cảm xúc ngỡ ngàng, cuồng si, cứ thế vẻ đẹp sông Hương len lỏi vào tâm trí độc giả một cách tự nhiên, mộc mạc và chân thực nhất. Trong lòng thành phố, dòng sông trôi lững lờ chậm rãi như “bản slow của tình yêu”, tác giả nhân hoá nó như một “người tài nữ” đánh đàn lúc đêm khuya, ông đã cảm nhận sông Hương qua cái nhìn âm nhạc sâu lắng với vẻ đẹp nồng nàn không thể cưỡng lại. Rời khỏi thành phố Huế, dòng sông ôm lấy Cồn Hến rồi lại đột ngột đổi dòng rẽ ngang, tác giả cho rằng có lẽ đó là chút “lẳng lơ” âm thầm của tình yêu, nó sực nhớ ra chưa nói điều gì liền vội vã quay lại tìm người yêu. Tác giả với sức liên tưởng phong phú của mình, ông ví Hương giang như nàng Kiều chí tình quay về tìm Kim Trọng để nói lời hẹn cuối trước khi về với biển cả bao la rộng lớn.
Sông Hương là chứng nhân lịch sử, tại đây nó đã chứng kiến biết bao đổi thay của cố đô Huế , “sông Hương đã sống những thế kỷ quang vinh với nhiệm vụ lịch sử của nó”. Trong sách dư địa chí dòng sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ vùng phía Nam tổ quốc, dòng sông “soi bóng kinh thành Phú Xuân”, “sống hết lịch sử bi tráng của thế kỷ 19”. Hương giang là thế, nó biết biến đời mình thành những trang sử biếc, lập những chiến công vang dội, để rồi khi về với cuộc sống đời thường “làm một người con gái dịu dàng của đất nước”.
Bằng tài năng, sự tài hoa, liên tưởng tài tình, quan sát tỉ mỉ, sự am hiểu tinh tế về các kiến thức xã hội, văn hóa của xứ Huế, tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường đã cho ra đời một tác phẩm bút ký thật đặc sắc, như họa vào lòng người đọc người nghe một bức tranh Huế và sông Hương tuyệt đẹp, vẻ đẹp vừa gần gũi, lại thiêng liêng, nhưng cũng rất dịu dàng e lệ. Tất cả như hướng độc giả đến cái khao khát một lần được về thăm Huế, được chiêm ngưỡng thiên nhiên xứ Huế và đắm mình vào với dòng sông Hương thơ mộng, tươi đẹp.
_TN_vfo.vn
BÀI VĂN MẪU SỐ 3 PHÂN TÍCH BÀI AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG CỦA HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những cây bút kí tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Với thể loại kí, ông thể hiện trên từng trang văn vốn kiến thức uyên bác và cách viết tài hoa của mình. “Ai đã đặt tên cho dòng sông” là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường”. Tác phẩm ca ngợi vẻ đẹp của sông Hương, của con người xứ Huế với trang văn “vừa giàu trí tưởng tượng vừa giàu chất thơ”
Nhận xét về người tác giả nặng lòng với đất cố đô, Tô Hoài cho rằng “Hoàng Phủ Ngọc Tường đã chằng cả tâm hồn mình vào đất trời và sương khói xứ Huế”. Thêm vào đó, Ngô Minh cũng cho rằng: “Hoàng Phủ Ngọc Tường là người viết kí hay nhất trong văn học Việt Nam mấy chục năm trở lại đây”. Và bài kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông” là một minh chứng sáng chói cho những nhận xét về tài năng và phong cách ấy của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Tác phẩm được viết vào năm 1981, khi đất nước đã đi qua khói lửa chiến tranh được năm năm, khi dư âm khói lửa chiến tranh vẫn còn đậm, văn học vẫn còn viết chủ đề ngợi ca cách mạng. Nhưng với Hoàng Phủ Ngọc Tường, lòng yêu nước và tinh thần dân tộc lại gắn với những giá trị văn hóa cổ truyền mà ông đã cố công tìm tòi tích lũy và cố gắng truyền đạt bằng ngòi bút tài hoa say đắm. Hình tượng sông Hương trong bài kí hiện ra với những vẻ đẹp thật đa dạng, làm mê mẩn bất cứ độc giả ham văn chương nào.
Nhũng đoạn đầu của bài kí, Hoàng Phủ Ngọc Tường miêu tả con sông Hương trong thủy trình của nó. Câu văn mở đầu đoạn trích chính là lời giới thiệu của tác giả về sông Hương: “Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, dường như chỉ sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất”. Chỉ một câu văn ngắn mà tác giả đã nêu được cả vị trí và vị thế của dòng sông. Sông Hương không chịu nước chia lòng với ai ngoài thành phố Huế, sự thủy chung ấy, ngoài Hương giang ra còn có con sông nào khác. Với đặc điểm địa lý, sông Hương có vùng thượng nguồn gắn với vẻ đẹp hùng vĩ tráng lệ. Đó là “bản trường ca của rừng già , rầm rộ dưới bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác cuộn xoáy”. Tuy nhiên, ngay ở vùng thượng nguồn, sông Hương cũng mang một sắc đẹp dịu dàng, thơ mộng “trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài hoa đỗ quyên rừng”. Sông Hương được ví như “người con gái di gan phóng khoáng và man dại”. Hai phép so sánh độc đáo ấy cho thấy vẻ đẹp của sông Hương vừa hùng vĩ tráng lệ lại vừa man dại trữ tình, làm say đắm bất kì người khách nào lai vãng dòng sông này. Khi ra khỏi vùng núi Trường Sơn, Hương giang nhanh chóng mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, “trở thành người mẹ phù xa của một vùng văn hóa xứ sở”. Vậy là con sông xứ Huế vùng thượng nguồn mang vẻ đẹp rất độc đáo, vừa giàu sức sống lại vừa phóng khoáng và đó cũng chính là hành trình sông Hương tìm đến với Huế.
Khi chảy về vùng đồng bằng, sông Hương được ví như “người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”. Hình ảnh so sánh đầy gợi cảm như trong cổ tích, sông Hương giống như nàng công chúa ngủ trong rừng đợi hoàng tử đến đánh thức. Phải chăng đây là cái duyên của sông Hương với Huế- duyên lứa đôi. Dòng chảy của con sông cũng thật đa dạng “chuyển dòng liên tục”, “vòng giữa những khúc quanh”, “uốn mình theo những đường cong” vừa mềm mại, uốn lượn tạo nên một nét mềm mại, duyên dáng trữ tình của vùng đất cố đô. Bằng hình thức kể, tả kết hợp nhuần nhuyễn với hàng loạt động từ, tác giả sông Hương qua nhiều địa danh, liên tục đổi dòng từ Nam Bắc sang Tây Bắc rồi Đông Bắc để cuối cùng gặp được Huế, hành trình ấy, hành trình để sông Hương đến với Huế thật gian truân vất vả biết mấy. Vẫn là dòng chảy về vùng đồng bằng, Hương giang mang một sắc nước “xanh thẳm”, màu xanh có độ trong của ngọc bích, cũng là màu xanh gợi độ sâu và chiều sâu. Màu nước thì lung linh biến ảo “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Sắc xanh phản chiếu trời xanh, sắc trời lồng sắc nước, màu xanh yên bình, hiền dịu. Sắc vàng của nắng miền Trung tựa mật ong mới rót. Sắc tím hiển hiện khi con sông đắm mình trong ánh hoàng hôn mơ màng của vùng Kim Long Vĩ Dạ. Sông Hương chảy đi giữa những rừng thoong u tịch và ở đó dòng sông mang vẻ đẹp trầm mặc “như triết lí, như cổ thi”. Đó là cái đẹp sâu thẳm, cái đẹp của giá trị tinh thần, đầy chất thơ, cổ kính và sang trọng, vừa gợi dòng chảy miên man của sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế, vừa gợi lên sâu thẳm cảnh sắc con người nơi đây.
Dường như chỉ khi tìm đến với Huế thì sông Hương mới bộc lộ hết những vẻ đẹp vốn có của mình vì khi gặp được Huế, Hương giang đã khoác lên mình một nét tâm trạng hoàn toàn khác: “Sông Hương vui tưoi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long” và “nơi cuối đường, nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần lên nền trời, nhỏ nhắn như vầng trăng non”. Có lẽ khi chảy về Huế, sông Hương đã tìm thấy người tình hằng mong đợi nên gương mặt của nó mới khởi sắc và trở nên rạng rỡ đến thế. Bằng những hình ảnh so sánh độc đáo, ta như cảm nhận được có một chút gì đó bồi hồi náo nức của người con gái đang đến với điểm hẹn tình yêu. Khi đã giáp mặt với thành phố “sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ... như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu”. Cách nói tình tứ ấy đã thể hiện được vẻ đẹp duyên dáng, dịu dàng pha thêm chút e thẹn ngượng ngùng của con sông vùng đất cố đô. Mối tình bền chặt giữa sông Hương và xứ Huế từ lâu đã được ca nhiều trong câu ca dao:
Hình ảnh dòng Hương chảy qua thành phố Huế còn được so sánh với những dòng sông nổi tiếng trên thế giới như sông Đa nuyp của Budapet, sông Xen của Pari nhưng sông Hương của Huế lại mang những nét đặc trưng riêng. Nước sông Hương tỏa đi khắp phố thị để Huế giữ nguyên dạng là một đô thị cổ. Khi chảy qua Huế, lưu tốc dòng sông đã giảm hẳn, dòng nước trôi đi rất chậm, “cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh”. Có lẽ vì yêu Huế, nhớ Huế nên dòng Hương mới trôi thực chậm như thế để dành thời gian nhiều thời gian bên Huế thương. Cái điệu chảy ấy được tác giả ví như “điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”.. Đó là cốt cách, là điệu hồn của Huế như nhà thơ Thu Bồn đã cảm nhận:
Đến khi phải xa thành phố, sông Hương dường như cũng có tình cảm như con người. Nó giống như một người tình quyến luyến, bịn rịn, dùng dằng quá lâu trước lúc chia tay nên giây phút phải cách biệt thì lại như hớt hải, nhớ nhớ quên quên vì vẫn còn một điều gì đấy muốn trao gửi với tình nhân thành Huế: “như sực nhớ một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa cổ”.
Vẻ đẹp của dòng Hương không chỉ được miêu tả trong thủy trình mà còn từ điểm nhìn của các loại hình nghệ thuật khác nhau. Từ góc độ lịch sử, dòng Hương từng là dòng sông bảo vệ biên thùy thời Đại Việt, từng soi bóng kinh thành Phú Xuân của Nguyễn Huệ, từng chứng kiến những cuộc khởi nghĩa của phong trào Cần Vương, Cách mạng tháng 8, rồi cuộc tiến công năm Mậu Thân 1968 và ngày đất nước toàn thắng 30/4/1975...
Từ góc độ văn hóa, sông Hương được gắn với âm nhạc trữ tình cổ điển Huế và dòng thơ ca trữ tình của các nhà văn hóa, nhà thơ lớn nhiều thời đại . Nó có thể gợi ra hình ảnh “một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”, có thể liên tưởng đến Nguyễn Du và Truyện kiều với cảnh Nguyễn Du từng lênh đênh trên dòng sông này và đã diễn tả điệu “Tứ đại cảnh” của nhã nhạc Huế qua tiếng đàn của nàng Kiều... Sông Hương dường như cũng được tái sinh trong vẻ đẹp hùng tráng “kiếm dựng trời xanh” cùa thơ Cao Bá Quát trong “dòng sông trắng/ lá cấy xanh” của thơ Tản Đà, hay trong nỗi quan hoài vạn cổ của thơ Bà Huyện Thanh Quan. Và cũng có thể còn có trong sức mạnh phục sinh tâm hồn con người của thơ Tố Hữu..
“Ai đã đặt tên cho dòng sông” là tác phẩm văn xuôi xúc tích và đầy chất thơ về sông Hương. Với xúc cảm sâu lắng được tổng kết từ một vốn hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lý, văn chương và một văn phong tao nhã, nhà văn đã tái hiện thành công vẻ đẹp của sông Hương- công trình nghệ thuật thiên tạo mà hóa công đã ưu ái ban tặng cho con người và xứ Huế mộng mơ.
- Mai Ánh-
Bút ký Hoàng Phủ Ngọc Tường chính là những áng thơ văn xuôi cuốn hút người đọc…thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường là vẻ đẹp của nỗi buồn hoài niệm, những day dứt triết học, từ sâu thẳm thời gian, sâu thẳm đất đai vọng lên trong tâm khảm người đọc…”. Nhà thơ Hoàng Cát cũng có dịp chia sẻ rằng: “Hoàng Phủ Ngọc Tường có một phong cách viết bút ký văn học rất riêng của mình. Thế mạnh của ông là tri thức văn học, triết học, lịch sử, địa lý sâu và rộng, gần như đụng đến vấn đề gì, ở thời điểm nào và ở đâu thì ông vẫn có thể tung hoành thoải mái ngòi bút được. Đọc bút ký Hoàng Phủ Ngọc Tường, ta càng thấm thía hơn những lời nhận xét xác đáng này. “Ai đã đặt tên cho dòng sông” là một bút ký nổi bật của nhà văn, một tác phẩm đượm hồn Huế, tinh thần Huế. Dưới đây là một số bài văn mẫu phân tích chi tiết bài ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” các bạn có thể tham khảo để bài viết của mình đủ ý, thuyết phục và sinh động hơn. Chúc các bạn thành công!
BÀI VIẾT SỐ 1 PHÂN TÍCH CẢM NHẬN BÀI “AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG” CỦA HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG LỚP 12
“Hoàng Phủ Ngọc Tường có một phong cách viết bút ký văn học của riêng mình”. Thực vậy, nhờ sự riêng biệt ấn tượng ấy, ông đã có rất nhiều bài ký khơi gợi tình cảm, cảm xúc và biết bao nỗi niềm trong lòng người đọc. Nổi bật trong đó có “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”. Đọc, ngẫm những trang văn này, ta càng thấu hơn nét đẹp thiên nhiên, nét đẹp con người Huế và niềm tự hào, trân trọng mà nhà văn luôn dành cho miền đất, con người nơi đây.
Những trang văn đầu tiên trong “Ai đã đặt tên cho dòng sông”, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã phác họa hình tượng sông Hương dưới góc nhìn địa lý. Ở khúc thượng nguồn, sông Hương mang vẻ đẹp dữ dội, mãnh liệt. Dòng sông như một “bản trường ca của rừng già” với hai giai điệu. Đó là sự “rầm rộ”, “mãnh liệt” khi qua những bóng cây, ghềnh thác. Đó là sự dịu dàng, say đắm với sắc đỏ mộng mơ, quyến rũ của hoa đỗ quyên rừng. Dòng sông ấy, có lúc hệt như một bản trường ca hùng tráng của thiên nhiên đất trời Huế, có lúc lại như một bản tình ca say đắm, dịu dàng. Trong cái nhìn của Hoàng Phủ Ngọc Tường, có những khi sông Hương giống “cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại”. Và cũng có lúc, dáng vẻ, nét đẹp dòng sông gợi ta nghĩ đến “người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở” – đấng sinh thành, bồi đắp, dưỡng xây nên bản sắc văn hóa vùng đất kinh kỳ nên thơ. Đoạn văn mang nhiều thông tin mới mẻ đồng thời đượm một cái nhìn say đắm lãng mạn cùng lối viết tài hoa của một tâm hồn giàu cảm xúc như Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Ở ngoại vi thành phố Huế, sông Hương chuyển dòng từ hướng Nam Bắc sang Tây Bắc, đi qua một loạt các địa danh như Hòn Chén, Ngọc Trản, Lương Quán rồi về đến Huế. Đến khúc này, dòng trôi như chậm lại, một cách trầm mặc, lặng lẽ trôi qua những thành quách, đền đài lăng tẩm cổ kính của cố đô. Hoàng Phủ Ngọc Tường tiếp tục gửi cái nhìn nghệ thuật của mình vào đoạn văn khi viết “sông Hương như người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng trên cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”. Một so sánh độc đáo ấy cũng đã đủ dẫn liên tưởng người đọc đến với hình ảnh nàng công chúa trong câu chuyện cổ tích. Nhưng nàng công chúa ở đây lại có điểm khác với công chúa trong truyện xưa, nàng không chờ tình yêu đến đánh thức mình mà tự thức tỉnh và bắt đầu hành trình đi tìm kiếm tình yêu đích thực của đời mình. Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế mang vẻ đẹp khác hẳn khúc thượng nguồn. Vóc dáng mềm mại hơn với những khúc quanh, đường uốn thướt tha. Nhan sắc đượm hồn hơn với “sáng xanh, trưa vàng, chiều tím” – một vẻ đẹp diễm ảo, nên thơ cuốn hút bao tình cảm.
Sông Hương trong lòng thành phố Huế uốn một đường cong tuyệt đẹp như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu để trôi vào kinh thành Huế. Những câu văn so sánh của nhà văn đã gợi ra trọn vẹn vẻ dịu dàng, e lệ và đậm chất Huế của sông Hương. Khi so sánh sông Hương như một “điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đặt dòng sông trong sự tương quan với sông Xen, sông Đa – nuýp như để khẳng định vị thế riêng vốn có của sông Hương. Với cái nhìn đậm chất thơ, tác giả đã cho ta cảm nhận rằng điệu trôi lững lờ của sông Hương hệt như điệu tâm hồn người Huế. Sau khi lưu luyến ra đi giữa màu xanh tre trúc của ngoại ô Vĩ Dạ, con sông trở lại ở thị trấn Bao Vinh xưa cổ. Đó là cái nhìn thông thường, còn ở đây, sông Hương như một cô gái vừa đa tình vừa chung tình, như nàng Kiều nặng tình với Kim Trọng trước khi chia xa còn quay trở lại nói lời tình tự. Sự chí tình sông Hương dành cho Huế cũng chính là sự chung tình người Huế dành cho quê hương mình, và sâu hơn là sự chí tình Hoàng Phủ Ngọc Tường dành cho miền đất kinh xưa yêu dấu.
Bên cạnh góc nhìn địa lý, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn miêu tả sông Hương dưới góc nhìn lịch sử. Đó là dòng biên thùy của Tổ quốc trong thời cổ đại, là dòng sông Viễn Châu đã chiến đấu oanh liệt, dòng kinh kỳ soi bóng thời đại anh hùng thời trung đại. Đến hiện đại, dòng sông là một chứng nhân của những chiến công lừng lẫy và đau thương mất mát con người đất Việt làm nên và trải qua. Và khi hòa bình lập lại, sông Hương trở lại là người con gái đẹp dịu dàng, mến thương của đất nước, quê hương. Trong cái nhìn của Hoàng Phủ Ngọc Tường, dòng sông ấy còn giống như thiên sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc đậm chất trữ tình. Lịch sử, địa lý là vậy, còn dưới góc nhìn văn hóa, sông Hương lại mang những nét rất riêng. Dòng sông là dòng nước sinh thành, dưỡng nuôi và đắp bồi nét đặc trưng của Huế trong âm nhạc. Trong thi ca, vẻ đẹp sông Hương gợi nhiều tình thương mến, cảm xúc dạt dào khơi nguồn thi hứng cho các văn nhân, thi sĩ từ xưa đến nay như Tản Đà, Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Du, Cao Bá Quát hay Tố Hữu…
Dẫu nhìn dưới phương diện nào, dòng sông Hương vẫn hiện lên với những nét đẹp rất riêng, đặc trưng vốn có, nét đẹp đượm vẻ Huế, tâm hồn Huế. Qua hình ảnh dòng sông, ta càng cảm phục hơn cái nhìn tinh tế và khả năng thể hiện nó bằng ngôn từ ở Hoàng Phủ Ngọc Tường, hiểu và chia sẻ với ông niềm trân trọng dành cho con người Huế, tâm hồn Huế.
-Nem-vfo.vn
BÀI VIẾT SỐ 2 CẢM NHẬN BÀI “AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG” CỦA HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
“Một lần anh đến Huế thơ Gặp cô gái đẹp say mơ giấc nồng Sông Hương quyến rũ lạ lùng Em choàng tỉnh giấc ngượng ngùng nhìn tôi”
Sông Hương đã đi vào thơ ca nghệ thuật như một niềm cảm hứng bất tận đối với tất cả văn nghệ sĩ, nhưng dù là trong tác phẩm nào đi chăng nữa sông Hương vẫn luôn mang một dáng vẻ vô cùng dịu dàng, quyến rũ khiến ai cũng phải mê đắm ngay từ lần gặp gỡ đầu tiên. Có lẽ Hoàng Phủ Ngọc Tường đã “phải lòng” sông Hương – xứ Huế như một lần gặp gỡ định mệnh để rồi gắn bó với mảnh đất này hơn 40 năm. Trước những rung động của một mối tình say đắm trong những trang Kiều để từ đó nhà văn dành cho sông Hương một bài kí trang trọng. Cả bài kí dường như là cuộc hành trình tìm kiếm cho câu hỏi đầy khắc khoải “Ai đã đặt tên cho dòng sông” .Và cuộc tìm kiếm, lý giải cái tên của dòng sông đã trở thành cuộc tìm kiếm đầy hào hứng và say mê không chỉ vẻ đẹp của diện mạo hình hài mà còn là độ lắng sâu của tâm hồn và rung động. Con sông xứ Huế hiện lên trong cuộc tim kiếm của Hoàng Phủ Ngọc Tường đã không chỉ là con sông địa lý mà là một sinh thể, một con người “sông Hương quả thực là Kiều, rất Kiều” vừa xinh đẹp, vừa tài hoa, vừa thăng trầm chìm nổi cùng lịch sử lại vừa đằm thắm lắng sâu với nền văn hoá riêng của nó.
Con sông Hương thơ mộng của xứ Huế đã làm ngẩn ngơ không ít những tâm hồn nhạy cảm và cũng làm “khổ” không ít bậc nghệ sĩ tài hoa. Ta bắt gặp sông Hương ở muôn mặt của nghệ thuật: thơ, ca, nhạc, hoạ. Đến với bút kí Ai đã dặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường một lần nữa ta cảm nhận vẻ đẹp sông Hương và sự đam mê của tác giả khi viết về dòng sông.
Bài bút kí đưa ta về với cội nguồn con sông Hương của xứ Huế phát hiện những vẻ đẹp đẩy chất thơ khi nó chảy qua những vùng đất khác nhau, làm cho ta càng thêm yêu con sông của xứ sở từ lâu đă đi vào tâm thức của mỗi người Việt Nam, không riêng gì những người quê ở đất cố đô.
Cuộc đời gắn bó với xứ Huế mộng mơ từ thuở nhỏ đến khi lớn lên, đã cho nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường có cơ hộ tìm hiểu tường tận, am hiểu về lịch sử, văn hoá, địa lý và con người nơi đây, để từ đó viết lên bài bút ký tuyệt vời đến thế. Ông cũng được mệnh danh là nhà văn của những con sông: Từ dòng sông Hương xinh đẹp, con sông Đà hoang dại, đến dòng Cửu Long đổ ra biển lớn,… Tất cả đều nằm trong ký ức người nghệ sĩ tài hoa, sâu lắng. Điểm mới trong phong cách văn chương của Hoàng Phủ Ngọc Tường, khiến tác phẩm của ông không thể trộn lẫn với ai khác chính là: Sức liên tưởng, tưởng tượng hết sức phong phú dồi dào, lối hành văn mê đắm tài hoa, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trữ tình và chất trí tuệ. Những đặc điểm ấy đã tạo nên những trang bút ký Ai đã đặt tên cho dòng sông rất xuất sắc. Đoạn trích Ai đã đặt tên cho dòng sông được in trong tập sách cùng tên, viết tại Huế năm 1981. Đoạn trích là phần đầu của bút ký, tập trung khai thác vẻ đẹp của dòng sông Hương gắn với cả lịch sử hào hùng của mảnh đất cố đô xinh đẹp.
Tác giả miêu tả vẻ đẹp dòng sông Hương từ nhiều góc nhìn khác nhau, nhiều khía cạnh, từ chiều dài thời gian đến chiều sâu không gian. Dòng sông Hương mang vẻ đặc biệt trước tiên đến từ góc nhìn địa lý, như tác giả nói có rất nhiều con sông đẹp mà ông từng biết duy chỉ có Hương giang là thuộc về một thành phố. Từ khi còn ở thượng nguồn, dòng sông là “một bản trường ca của rừng già”, “rầm rộ”, “mãnh liệt”, “cuộn xoáy” vượt qua những chặng đường gian nan thử thách nhưng có khi lại trở nên “dịu dàng, đằm thắm” như đoá hoa đỗ quyên rừng. Chỉ có màu đỏ rực rỡ đó mới miêu tả hết được vẻ đẹp sông Hương vừa man dại, quyến rũ lại vô cùng nồng nàn. Khi vào tới lòng Trường Sơn, sông Hương được tác giả miêu tả như “một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”, có lẽ vượt qua những khó khăn, thử thách đã hun đúc cho “cô gái” ấy một tính cách mạnh mẽ, gan dạ đến thế. Nhưng cũng có khi trải qua cả nửa chặng đường đời, sông Hương đã trở thành người con gái của rừng già, kìm hãm sức mạnh bản năng của chính mình. Xuôi theo dòng chảy, rời xa thượng nguồn, Hương giang mang một sắc đẹp “dịu dàng, trí tuệ”, trở thành người mẹ của “một vùng văn hoá xứ sở”. Bằng ngòi bút tinh tế, khéo léo của mình tác giả nhân hoá dòng sông như một người mẹ , “người mẹ ấy” đã nuôi sống những đứa con bằng tất những tinh tuý mình có, bồi đắp phù sa, nuôi lớn đứa con trở nên trù phú, rộng lớn, bao la.
Sông Hương là dòng sông duy nhất thuộc thành phố Huế, nó đã trải qua biết bao thăng trầm gian truân nhưng lại chẳng muốn bộc lộ cho ai thấy, nó muốn giữ kín cho riêng mình nên đã đóng kín cửa tâm hồn lại và “ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng”. Chính lẽ đó, sông Hương mang vẻ đẹp vang bóng một thời của cố đô Huế xa xưa, vẻ đẹp bí ẩn, quyến rũ, nồng nàn hơn bao giờ hết. Để rồi trải qua hàng thế kỷ, “người tình trong mộng mới đến đánh thức cô gái Di-gan man dại đang ngủ say giữa cánh đồng Châu Hoá thơ mộng”. Sông Hương quả thật mang tâm tình như một người con gái trẻ đẹp khi nghe tiếng gọi của người yêu, nó vội vã “vòng những khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm”, như trang điểm, tô son cho mình trước khi xuôi dòng về gặp lại thành phố Huế thân yêu của nó.
Sông Hương qua điện Hòn Chén, vấp Ngọc Trản nó đột ngột chuyển hướng Tây Bắc, vẽ một cung thật tròn về hướng Đông - Nam, ôm lấy chân núi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế. Từ đây dòng sông trở nên xanh thẳm, “mềm như tấm lụa”, có khi ánh lên những tia sáng phản quang nhiều màu sắc “Sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Sự chuyển đổi màu sắc theo từng mùa, theo từng khoảng thời gian trong ngày đã làm nên một nét đặc trưng, một vẻ đẹp không thể nhầm lẫn của dòng Hương giang với bất cứ con sông nào khác. Giáp mặt với thành phố ở Cồn Hến con sông chuyển mình thật mệt mại như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu.
Hoàng Phủ Ngọc Tường dùng những câu văn rất nhẹ nhàng, uyển chuyển tái hiện vẻ đẹp kiềm diễm, e thẹn của Hương giang, qua đó ta thấy được sức liên tưởng dồi dào, phong phú của tác giả. Dưới cái nhìn của ông, dòng sông thật sự là một người con gái trẻ, có cảm xúc, có tâm hồn như người đang yêu. Những đường đường cong mềm mại , say đắm ấy đã gây cho người đọc những cảm xúc ngỡ ngàng, cuồng si, cứ thế vẻ đẹp sông Hương len lỏi vào tâm trí độc giả một cách tự nhiên, mộc mạc và chân thực nhất. Trong lòng thành phố, dòng sông trôi lững lờ chậm rãi như “bản slow của tình yêu”, tác giả nhân hoá nó như một “người tài nữ” đánh đàn lúc đêm khuya, ông đã cảm nhận sông Hương qua cái nhìn âm nhạc sâu lắng với vẻ đẹp nồng nàn không thể cưỡng lại. Rời khỏi thành phố Huế, dòng sông ôm lấy Cồn Hến rồi lại đột ngột đổi dòng rẽ ngang, tác giả cho rằng có lẽ đó là chút “lẳng lơ” âm thầm của tình yêu, nó sực nhớ ra chưa nói điều gì liền vội vã quay lại tìm người yêu. Tác giả với sức liên tưởng phong phú của mình, ông ví Hương giang như nàng Kiều chí tình quay về tìm Kim Trọng để nói lời hẹn cuối trước khi về với biển cả bao la rộng lớn.
Sông Hương là chứng nhân lịch sử, tại đây nó đã chứng kiến biết bao đổi thay của cố đô Huế , “sông Hương đã sống những thế kỷ quang vinh với nhiệm vụ lịch sử của nó”. Trong sách dư địa chí dòng sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ vùng phía Nam tổ quốc, dòng sông “soi bóng kinh thành Phú Xuân”, “sống hết lịch sử bi tráng của thế kỷ 19”. Hương giang là thế, nó biết biến đời mình thành những trang sử biếc, lập những chiến công vang dội, để rồi khi về với cuộc sống đời thường “làm một người con gái dịu dàng của đất nước”.
Bằng tài năng, sự tài hoa, liên tưởng tài tình, quan sát tỉ mỉ, sự am hiểu tinh tế về các kiến thức xã hội, văn hóa của xứ Huế, tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường đã cho ra đời một tác phẩm bút ký thật đặc sắc, như họa vào lòng người đọc người nghe một bức tranh Huế và sông Hương tuyệt đẹp, vẻ đẹp vừa gần gũi, lại thiêng liêng, nhưng cũng rất dịu dàng e lệ. Tất cả như hướng độc giả đến cái khao khát một lần được về thăm Huế, được chiêm ngưỡng thiên nhiên xứ Huế và đắm mình vào với dòng sông Hương thơ mộng, tươi đẹp.
_TN_vfo.vn
BÀI VĂN MẪU SỐ 3 PHÂN TÍCH BÀI AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG CỦA HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những cây bút kí tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Với thể loại kí, ông thể hiện trên từng trang văn vốn kiến thức uyên bác và cách viết tài hoa của mình. “Ai đã đặt tên cho dòng sông” là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường”. Tác phẩm ca ngợi vẻ đẹp của sông Hương, của con người xứ Huế với trang văn “vừa giàu trí tưởng tượng vừa giàu chất thơ”
Nhận xét về người tác giả nặng lòng với đất cố đô, Tô Hoài cho rằng “Hoàng Phủ Ngọc Tường đã chằng cả tâm hồn mình vào đất trời và sương khói xứ Huế”. Thêm vào đó, Ngô Minh cũng cho rằng: “Hoàng Phủ Ngọc Tường là người viết kí hay nhất trong văn học Việt Nam mấy chục năm trở lại đây”. Và bài kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông” là một minh chứng sáng chói cho những nhận xét về tài năng và phong cách ấy của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Tác phẩm được viết vào năm 1981, khi đất nước đã đi qua khói lửa chiến tranh được năm năm, khi dư âm khói lửa chiến tranh vẫn còn đậm, văn học vẫn còn viết chủ đề ngợi ca cách mạng. Nhưng với Hoàng Phủ Ngọc Tường, lòng yêu nước và tinh thần dân tộc lại gắn với những giá trị văn hóa cổ truyền mà ông đã cố công tìm tòi tích lũy và cố gắng truyền đạt bằng ngòi bút tài hoa say đắm. Hình tượng sông Hương trong bài kí hiện ra với những vẻ đẹp thật đa dạng, làm mê mẩn bất cứ độc giả ham văn chương nào.
Nhũng đoạn đầu của bài kí, Hoàng Phủ Ngọc Tường miêu tả con sông Hương trong thủy trình của nó. Câu văn mở đầu đoạn trích chính là lời giới thiệu của tác giả về sông Hương: “Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, dường như chỉ sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất”. Chỉ một câu văn ngắn mà tác giả đã nêu được cả vị trí và vị thế của dòng sông. Sông Hương không chịu nước chia lòng với ai ngoài thành phố Huế, sự thủy chung ấy, ngoài Hương giang ra còn có con sông nào khác. Với đặc điểm địa lý, sông Hương có vùng thượng nguồn gắn với vẻ đẹp hùng vĩ tráng lệ. Đó là “bản trường ca của rừng già , rầm rộ dưới bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác cuộn xoáy”. Tuy nhiên, ngay ở vùng thượng nguồn, sông Hương cũng mang một sắc đẹp dịu dàng, thơ mộng “trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài hoa đỗ quyên rừng”. Sông Hương được ví như “người con gái di gan phóng khoáng và man dại”. Hai phép so sánh độc đáo ấy cho thấy vẻ đẹp của sông Hương vừa hùng vĩ tráng lệ lại vừa man dại trữ tình, làm say đắm bất kì người khách nào lai vãng dòng sông này. Khi ra khỏi vùng núi Trường Sơn, Hương giang nhanh chóng mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, “trở thành người mẹ phù xa của một vùng văn hóa xứ sở”. Vậy là con sông xứ Huế vùng thượng nguồn mang vẻ đẹp rất độc đáo, vừa giàu sức sống lại vừa phóng khoáng và đó cũng chính là hành trình sông Hương tìm đến với Huế.
Khi chảy về vùng đồng bằng, sông Hương được ví như “người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”. Hình ảnh so sánh đầy gợi cảm như trong cổ tích, sông Hương giống như nàng công chúa ngủ trong rừng đợi hoàng tử đến đánh thức. Phải chăng đây là cái duyên của sông Hương với Huế- duyên lứa đôi. Dòng chảy của con sông cũng thật đa dạng “chuyển dòng liên tục”, “vòng giữa những khúc quanh”, “uốn mình theo những đường cong” vừa mềm mại, uốn lượn tạo nên một nét mềm mại, duyên dáng trữ tình của vùng đất cố đô. Bằng hình thức kể, tả kết hợp nhuần nhuyễn với hàng loạt động từ, tác giả sông Hương qua nhiều địa danh, liên tục đổi dòng từ Nam Bắc sang Tây Bắc rồi Đông Bắc để cuối cùng gặp được Huế, hành trình ấy, hành trình để sông Hương đến với Huế thật gian truân vất vả biết mấy. Vẫn là dòng chảy về vùng đồng bằng, Hương giang mang một sắc nước “xanh thẳm”, màu xanh có độ trong của ngọc bích, cũng là màu xanh gợi độ sâu và chiều sâu. Màu nước thì lung linh biến ảo “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Sắc xanh phản chiếu trời xanh, sắc trời lồng sắc nước, màu xanh yên bình, hiền dịu. Sắc vàng của nắng miền Trung tựa mật ong mới rót. Sắc tím hiển hiện khi con sông đắm mình trong ánh hoàng hôn mơ màng của vùng Kim Long Vĩ Dạ. Sông Hương chảy đi giữa những rừng thoong u tịch và ở đó dòng sông mang vẻ đẹp trầm mặc “như triết lí, như cổ thi”. Đó là cái đẹp sâu thẳm, cái đẹp của giá trị tinh thần, đầy chất thơ, cổ kính và sang trọng, vừa gợi dòng chảy miên man của sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế, vừa gợi lên sâu thẳm cảnh sắc con người nơi đây.
Dường như chỉ khi tìm đến với Huế thì sông Hương mới bộc lộ hết những vẻ đẹp vốn có của mình vì khi gặp được Huế, Hương giang đã khoác lên mình một nét tâm trạng hoàn toàn khác: “Sông Hương vui tưoi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long” và “nơi cuối đường, nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần lên nền trời, nhỏ nhắn như vầng trăng non”. Có lẽ khi chảy về Huế, sông Hương đã tìm thấy người tình hằng mong đợi nên gương mặt của nó mới khởi sắc và trở nên rạng rỡ đến thế. Bằng những hình ảnh so sánh độc đáo, ta như cảm nhận được có một chút gì đó bồi hồi náo nức của người con gái đang đến với điểm hẹn tình yêu. Khi đã giáp mặt với thành phố “sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ... như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu”. Cách nói tình tứ ấy đã thể hiện được vẻ đẹp duyên dáng, dịu dàng pha thêm chút e thẹn ngượng ngùng của con sông vùng đất cố đô. Mối tình bền chặt giữa sông Hương và xứ Huế từ lâu đã được ca nhiều trong câu ca dao:
- “Nếu như không có dòng Hương
- Bài ca xứ Huế nửa đường đánh rơi”
Hình ảnh dòng Hương chảy qua thành phố Huế còn được so sánh với những dòng sông nổi tiếng trên thế giới như sông Đa nuyp của Budapet, sông Xen của Pari nhưng sông Hương của Huế lại mang những nét đặc trưng riêng. Nước sông Hương tỏa đi khắp phố thị để Huế giữ nguyên dạng là một đô thị cổ. Khi chảy qua Huế, lưu tốc dòng sông đã giảm hẳn, dòng nước trôi đi rất chậm, “cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh”. Có lẽ vì yêu Huế, nhớ Huế nên dòng Hương mới trôi thực chậm như thế để dành thời gian nhiều thời gian bên Huế thương. Cái điệu chảy ấy được tác giả ví như “điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”.. Đó là cốt cách, là điệu hồn của Huế như nhà thơ Thu Bồn đã cảm nhận:
- “Con sông dùng dằng con sông không chảy
- Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”
Đến khi phải xa thành phố, sông Hương dường như cũng có tình cảm như con người. Nó giống như một người tình quyến luyến, bịn rịn, dùng dằng quá lâu trước lúc chia tay nên giây phút phải cách biệt thì lại như hớt hải, nhớ nhớ quên quên vì vẫn còn một điều gì đấy muốn trao gửi với tình nhân thành Huế: “như sực nhớ một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa cổ”.
Vẻ đẹp của dòng Hương không chỉ được miêu tả trong thủy trình mà còn từ điểm nhìn của các loại hình nghệ thuật khác nhau. Từ góc độ lịch sử, dòng Hương từng là dòng sông bảo vệ biên thùy thời Đại Việt, từng soi bóng kinh thành Phú Xuân của Nguyễn Huệ, từng chứng kiến những cuộc khởi nghĩa của phong trào Cần Vương, Cách mạng tháng 8, rồi cuộc tiến công năm Mậu Thân 1968 và ngày đất nước toàn thắng 30/4/1975...
Từ góc độ văn hóa, sông Hương được gắn với âm nhạc trữ tình cổ điển Huế và dòng thơ ca trữ tình của các nhà văn hóa, nhà thơ lớn nhiều thời đại . Nó có thể gợi ra hình ảnh “một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”, có thể liên tưởng đến Nguyễn Du và Truyện kiều với cảnh Nguyễn Du từng lênh đênh trên dòng sông này và đã diễn tả điệu “Tứ đại cảnh” của nhã nhạc Huế qua tiếng đàn của nàng Kiều... Sông Hương dường như cũng được tái sinh trong vẻ đẹp hùng tráng “kiếm dựng trời xanh” cùa thơ Cao Bá Quát trong “dòng sông trắng/ lá cấy xanh” của thơ Tản Đà, hay trong nỗi quan hoài vạn cổ của thơ Bà Huyện Thanh Quan. Và cũng có thể còn có trong sức mạnh phục sinh tâm hồn con người của thơ Tố Hữu..
“Ai đã đặt tên cho dòng sông” là tác phẩm văn xuôi xúc tích và đầy chất thơ về sông Hương. Với xúc cảm sâu lắng được tổng kết từ một vốn hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lý, văn chương và một văn phong tao nhã, nhà văn đã tái hiện thành công vẻ đẹp của sông Hương- công trình nghệ thuật thiên tạo mà hóa công đã ưu ái ban tặng cho con người và xứ Huế mộng mơ.
- Mai Ánh-
