Phân tích cách sử dụng đại từ xưng hô "Mình- ta" trong bài thơ "Việt Bắc"- Tố Hữu

Chia sẻ về tác phẩm mình từng chắp bút, nhà thơ Tố Hữu có viết: “Cảnh vật và tinh thần Việt Bắc đã nhập vào hồn tôi, máu thịt tôi, Việt Bắc ở trong tôi”. Có lẽ chính nhờ vậy cùng với tài năng, sự tinh tế, khéo léo trong nghệ thuật mà nhà thơ đã viết nên một tác phẩm để đời được nhiều người đọc biết đến. Với đề bài yêu cầu phân tích cách sử dụng đại từ “mình – ta” trong bài thơ “Việt Bắc”, các bạn có thể tham khảo các bài văn mẫu dưới đây để bài viết của mình thêm sâu sắc và sống động hơn.

Nhà thơ Tố Hữu là một cây bút xuất sắc đã lưu lại nhiều dấu ấn trong dòng chảy văn học hiện đại nước nhà. Đọc và ngẫm thơ ông, nhiều người nghệ sĩ khác cũng đã có những chia sẻ vô cùng sâu sắc. Trong “Lời nói đầu tuyển tập thơ Tố Hữu”, nhà thơ Chế Lan Viên từng viết: “Thơ là đi giữa nhạc và ý. Rơi vào cái vực ý, thì thơ sẽ sâu, nhưng rất dễ khô khan. Rơi vào cái vực nhạc, thì thơ dễ làm đắm say người, nhưng cũng dễ nông cạn. Tố Hữu đã giữ được thế quân bình giữa hai vực thu hút ấy. Thơ của anh vừa ru người trong nhạc, vừa thức người bằng ý”. Nhà thơ Hoàng Trung Thông trong “Chặng đường mới của chúng ta” lại từng viết: “Tố Hữu không tô vẽ lên nhân vật quần chúng những nét sơn hào nhoáng, giả tạo. Tình cảm của nhân vật thơ anh biểu hiện lên từ bản chất giai cấp, từ đời sống thực…”. “Với Tố Hữu, thơ là vũ khí đấu tranh Cách mạng. Đó chính là đặc sắc và cũng là bí quyết độc đáo của Tố Hữu trong thơ ca”, đó chính là lời nhận xét vô cùng thấm thía của nhà văn Đặng Thai Mai khi ông viết về Tố Hữu. Về tập thơ “Việt Bắc”, Xuân Diệu từng đánh giá tác phẩm là “Đỉnh thơ cao nhất Tố Hữu đã bước lên”. Thực vậy, những giá trị nội dung và nghệ thuật được gửi gắm vào tác phẩm xứng đáng được coi là một đỉnh cao. Dưới đây là các bài văn mẫu viết về cách sử dụng đại từ “mình – ta” trong bài thơ “Việt Bắc” các bạn có thể tham khảo. Chúc các bạn thành công!
BÀI VĂN MẪU SỐ 1: PHÂN TÍCH CÁCH SỬ DỤNG ĐẠI TỪ “MÌNH – TA” TRONG BÀI THƠ “VIỆT BẮC” – TỐ HỮU
“Nhà thơ Tố Hữu: Một trái tim, một hồn thơ Cách mạng” – đó là nhan đề một bài viết hết sức sâu sắc tưởng nhớ ngày mất của nhà thơ tài hoa của văn học hiện đại Việt Nam. Thực vậy, thơ Tố Hữu, mà đặc biệt là thơ ca viết về Cách mạng của ông đã khơi lên trong lòng người đọc biết bao nỗi niềm, cảm xúc. “Việt Bắc” sáng tác năm 1954 là một bài thơ rất nổi tiếng và giàu ý nghĩa viết về cuộc sống Cách mạng, con người Cách mạng của tác giả. Trong tác phẩm, cách sử dụng cặp đại từ “mình – ta” là một nét sáng tạo đã lưu lại trong tâm trí người đọc nhiều dấu ấn sâu sắc.

“Mình – ta” là cặp đại từ xưng hô quen thuộc trong những câu ca dao, dân ca đậm nồng, đằm thắm của dân tộc. Một cách tinh tế và đầy khéo léo, Tố Hữu vừa kế thừa và sáng tạo, cách tân để đưa cặp đại từ này vào trong tác phẩm của mình, biến nó trở thành một dấu ấn đặc sắc góp phần đem đến sự thành công cho bài thơ. Cả tác phẩm gồm 150 câu thơ với những cặp lục bát dạt dào cảm xúc như khúc ca ân tình được cất lên từ hai chủ thể “mình – ta” ý nói người ở lại và người ra đi, người đồng bào Việt Bắc và người cán bộ Cách mạng. Đoạn mở đầu bài thơ nhân vật trữ tình xưng “ta” gọi “mình”, là lời của người ở lại với người ra đi, là tình cảm thiết tha dạt dào người dân Việt Bắc dành cho cán bộ Cách mạng ngày chia tay:

• “Mình về mình có nhớ ta
• Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng
• Mình về mình có nhớ không
• Nhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ nguồn”

Người ở lại đặt những câu hỏi tu từ chẳng phải để đợi chờ câu trả lời của người ra đi, mà dường như đó là những lời nhắc nhở đầy ân tình rằng dẫu có ra đi thì cũng sẽ luôn nhớ về Việt Bắc với trái tim thiết tha, mặn nồng yêu thương. Là đoạn thơ với lời người ở lại nên ở đây, “mình” được nhắc đến nhiều hơn “ta”. Đến với đoạn thơ thứ hai, lời đáp lại của người ra đi đã phần nào tạo nên sự cân xứng cho lối nói đối đáp quen thuộc trong ca dao:

• “Tiếng ai tha thiết bên cồn
• Bâng khuâng trong dạ bồn chồn bước đi
• Áo chàm đưa buổi phân li
• Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay”

Ở đoạn thơ này, chữ “ta” và “mình” không xuất hiện trực tiếp nữa mà được nhà thơ thể hiện qua một loạt các hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng: “tiếng ai tha thiết bên cồn”, “áo chàm”. Cặp đại từ “mình – ta” trong hai đoạn thơ thứ ba và bốn tiếp theo được tác giả sử dụng hết sức tài hoa và khéo léo. Chỉ trong đoạn thơ thứ ba, từ “mình” được sử dụng tới sáu lần trong sáu câu lục với nghĩa là người ra đi rời chiến khu, là người về với thủ đô:

• “Mình đi có nhớ những ngày
• Mưa nguồn suối lũ những mây cùng mù
• …
• Mình về có nhớ núi non
• Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh”

Mỗi lời người ở lại dành cho người ra đi đều gắn với từ “nhớ”, nhắc nhớ lại những kỉ niệm cực khổ nhưng đầy đáng nhớ thuở còn kháng chiến. Đại từ “mình” bỗng khiến cả đoạn thơ dạt dào một tình cảm thân thương, đầm ấm vô cùng. Ở những đoạn thơ tiếp theo, cặp đại từ “mình – ta” tiếp tục được nhà thơ vận dụng hết sức khéo léo và thành công, vừa tạo ra nhiều nét đặc sắc về âm điệu lời thơ, vừa góp phần làm nên sự sâu sắc cho ý nghĩa tác phẩm.

Chủ thể “mình” và chủ thể “ta”, cả hai như gửi gắm một phần trải nghiệm, một phần kí ức của người chiến sĩ, người nghệ sĩ Tố Hữu. Cặp đại từ “mình – ta” được đặt trong hình thức đối đáp vừa để khơi gợi tâm trạng, cảm xúc, vừa tạo ra một sự hô ứng đồng vọng của giai điệu tình cảm giữa “mình” và “ta”. Có những đoạn thơ, Tố Hữu khiến người đọc cảm tưởng như “mình” và “ta”, cả hai đang hoán đổi vị trí, chuyển hóa cho nhau khiến âm hưởng lời thơ dịu dàng, êm ái, thiết tha đậm nghĩa đậm tình. “Việt Bắc” bởi vậy mà bỗng trở thành tiếng nói của tình yêu, nhưng không phải là một tình yêu đôi lứa thơ mộng như trong ca dao, dân ca xưa, mà đó là tình yêu cao cả, lớn lao dành cho con người tổ quốc, cho quê hương đất nước, cho đồng bào gắn bó máu thịt, thủy chung. Phải chăng đó chính là một trong những nét sáng tạo đầy độc đáo của nhà thơ Tố Hữu trong bài thơ khiến cho tác phẩm này thêm giàu giá trị, ý nghĩa.

“Một khúc tình ca”, “Một bản anh hùng ca về kháng chiến và con người”, đó là những so sánh rất thật và rất sâu sắc về bài thơ “Việt Bắc” của Tố Hữu. Để tác phẩm nhận được những so sánh, đánh giá ấn tượng đó, nhà thơ không chỉ có khả năng quan sát, trải nghiệm, tích lũy vốn sống mà còn biết sáng tạo những cái mới hoặc kế thừa nét đẹp truyền thống để phát triển. Cách sử dụng đại từ “mình – ta” đã góp phần đem đến thành công cho tác phẩm cũng như khẳng định tài năng, sự tinh tế và khéo léo của tác giả.

-Nem-vfo.vn

BÀI VĂN MẪU SỐ 2: PHÂN TÍCH CÁCH XƯNG HÔ MÌNH - TA” TRONG BÀI THƠ “ VIỆT BẮC”- TỐ HỮU.
Tố Hữu là lá cờ đầu của thơ ca Cách mạng với phong cách thơ trữ tình, chính trị. Hồn thơ ông luôn hướng về cội nguồn với những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Không nằm ngoài dòng chảy trôi đó, “Việt Bắc” với cách xưng hô “mình – ta”độc đáo đã thấm sâu tư tưởng, đọng lại những ấn tượng tốt đẹp trong lòng bạn đọc.

Ở Tố Hữu, bạn đọc bắt gặp sự hòa quyện thống nhất giữa cuộc đời Cách mạng và cuộc đời thơ. Ông chọn con đường Cách mạng từ thời niên thiếu, viết thơ cũng là viết cùng chặng đường lịch sử của cả dân tộc. Bởi vậy, Tố Hữu quan niệm: “Muốn có thơ hay, trước hết, phải tạo lấy tình. Nhà thơ chân chính phải không ngừng phấn đấu, tu dưỡng về lập trường tư tưởng; xác định thật rõ ràng tầm nhìn, cách nhìn.” Chính sự am hiểu, tận tâm ấy đã ghi tên Tố Hữu sáng chói trong văn đàn thơ ca Cách Mạng Việt Nam. Bài thơ “Việt Bắc” là một thành công đặc biệt trong đời thơ Tố Hữu. Bài thơ viết về cuộc chia tay lớn - cuộc chia tay lịch sử giữa người về xuôi với Việt Bắc vào tháng 10 năm 1954, thể hiện một cách tinh tế tình cảm cách mạng giữa những người kháng chiến và người dân Việt Bắc.
Viết về những ngày tháng gian lao thấm đựng nghĩa tình quân dân ấy, nhà thơ đã vô cùng khéo léo khi gửi gắm chất liệu dân gian trong cách xưng hô độc đáo.

• “ - Mình về mình có nhớ ta?
• Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.
• Mình về mình có nhớ không?
• Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn.”

Đoạn đầu bài thơ là lời của người ở lại với người ra đi, thể hiện tình cảm của người dân Việt Bắc với cán bộ kháng chiến trong buổi chia tay. Sống trong không khí kháng chiến gian khổ nhưng từng lời thơ Tố Hữu vẫn thấm đượm tình cảm sâu nặng, mặn nồng của tình đồng chí, đồng đội, tình cảm quân dân. Hai chữ “mình –ta” xuất hiện nhiều trong thơ ca xưa, thường để chỉ mối quan hệ vợ chồng, tình cảm đôi lứa. Ấy vậy, đi vào thơ Tố Hữu, cặp từ xưng hô ấy lại mang ý nghĩa đặc biệt, mang màu sắc của cuộc kháng chiến tường kì của dân tộc. Điều đặc biệt là cách tác giả sử dụng cặp từ ta - mình trong bài thơ không chỉ một lần mà nó trở thành một điệp khúc trở đi trở lại, luyến láy hết sức tài hoa. "Đôi bạn tình" giữa chiến khu Việt Bắc với những chiến sĩ cách mạng đã chung sống với nhau 15 năm "thiết tha mặn nồng", giờ đây họ chia tay nhau vì những cán bộ phải rời Việt Bắc để về xuôi trong niềm hân hoan chiến thắng tưng bừng của quân và dân ta.
Cuộc chia ly đầy lưu luyến phảng phất không khí buổi chia tay của những đôi bạn tình trong ca dao xưa:

• "Mình về ta chẳng cho về
• Ta nắm vạt áo ta đề câu thơ" (Ca dao)

Mượn thể hát đối đáp dân tộc, mượn cả ngôn ngữ đậm đà màu sắc dân tộc để thể hiện tình cảm mới, Tố Hữu đã tạo cho lời thơ sự đằm thắm, mặn mà thủy chung. “Ta” là hình ảnh của đồng bào vùng cao, “mình” là xưng hô cho người lính khi rời xa mảnh đất Việt Bắc. Chỉ bằng cách xưng hô giản dị, đơn thuần, bạn đọc thấu hiểu được tình cảm đoàn kết, gắn bó sâu nặng giữa đồng chí-đồng bào, giữa quân và dân. Những người lính từ khắp mọi miền Tổ quốc tập trung về đây để kháng chiến, để bảo vệ một vùng thiêng liêng của đất nước. Từ những con người xa lạ đến với mảnh đất xa xôi, họ đã gắn kết, thân thương, coi nhau như người một nhà, như những cặp đôi lứa trong men tình say.

Không dừng lại ở sự kế thừa chất liệu văn học dân gian, Tố Hữu còn có sự sáng tạo độc đáo khi sử dụng linh hoạt, nhuần nhuyễn cặp từ xưng hô này.

• “- Ta với mình, mình với ta
• Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
• Mình đi, mình lại nhớ mình
• Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu...
• Nhớ gì như nhớ người yêu
• Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương
• Nhớ từng bản khói cùng sương
• Sớm khuya bếp lửa người thương đi về.
• Nhớ từng rừng nứa bờ tre
• Ngòi Thia sông Ðáy, suối Lê vơi đầy
• Ta đi, ta nhớ những ngày
• Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi...”

Nếu như bên trên “mình-ta” là lời của nhân dân với cán bộ chiến sĩ, thì bước sang nhwunxg câu thơ này, cặp từ xưng hô đã có sự hoán đổi ngoạn mục. “Minh” là người lính, “ta” là lời người dân vùng cao. Vẫn sự duyên dáng ấy, vẫn ấm nồng nghĩa tình ấy, nhưng câu thơ Tố Hữu còn sáng lên sự mới mẻ, độc đáo riêng biệt. Sự phiếm chỉ, không rạch ròi trong ngôi xưng của cặp đại từ đã tạo nên tính đa nghĩa, thú vị riêng cho bài thơ. Hiếm thi nhân nào lại có sự kế thừa và cách tân khéo léo, đặc sắc đến vậy. Và đôi khi “mình, ta” còn mang ý nghĩa sâu rộng hơn thế. Nó còn là sự bao hàm, hòa hợp giữa con người và thiên nhiên:

• “Nhớ khi giặc đến giặc lùng
• Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây
• Núi giăng thành luỹ sắt dày
• Rừng che bộ đội rừng vây quân thù
• Mênh mông bốn mặt sương mù
• Ðất trời ta cả chiến khu một lòng.”

Trong giây phút sinh tử của cuộc chiến chống giặc ngoại xâm, đất và người đã hòa làm một, dựng nên chiến lũy kiên cố bảo vệ hòa bình, độc lập cho quê hương đất nước. Qua bốn đoạn thơ đầu của bài thơ Việt Bắc, ta thấy cặp đại từ xưng hô ta – mình được tác giả sử dụng khá nhuần nhuyễn, thành thục, tài hoa, lặp lại nhưng không vô vị, luyến láy mà không nhàm chán, thống nhất mà rất linh hoạt. Thể thơ lục bát, phép điệp, phép đối hài hòa…Tất cả tạo nên một cuộc đối đáp đầy tâm trạng giữa người ở lại và người ra đi. Nhờ thấm đượm phong vị ca dao, dân ca mà bài thơ đã tạo được sự hòa quyện thống nhất giữa nội dung mang tính cách mạng với truyền thống tư tưởng và tính dân tộc. Tính mới mẻ của thời đại nhập vào mạch dân tộc một cách tự nhiên.

Với ngôn từ trong sáng, mộc mạc gần gũi cùng với thể thơ lục bát linh hoạt mềm mại, đặc biệt Tố Hữu đã thành công trong việc sử dụng đại từ nhân xưng "mình - ta" đã tạo nên một ánG văn thơ được coi là đỉnh cao của văn thơ cách mạng. Thật đúng như nhà phê bình Đặng Thai Mai từng nhận xét: “Với Tố Hữu, thơ là vũ khí đấu tranh cách mạng. Ðó chính là đặc sắc và cũng là bí quyết độc đáo của Tố Hữu trong thơ ca.”
_TN_vfo.vn