Soạn bài Câu phủ định lớp 8 ngắn gọn

Soạn bài Câu phủ định trong Ngữ Văn 8 ngắn gọn. Tìm hiểu câu phủ định là gì? Đặc điểm, chức năng của câu phủ định?

Như vậy cho đến thời điểm này, trong chương trình học Ngữ Văn lớp 8, các em đã được học qua rất nhiều thể loại câu: câu cảm thán, câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu trần thuật, câu ghép, … Và mỗi loại câu đều có đặc điểm và chức năng riêng biệt. Và ngày hôm nay, các em sẽ được học thêm một loại câu mới, đó là câu phủ định. Theo định nghĩa, câu phủ định là loại câu dùng để phủ nhận các hành động, tính chất, trạng thái … của một sự vật, sự việc … được nhắc đến trong câu. Câu phủ định cũng thường xuyên được sử dụng trong đời sống hằng ngày của chúng ta. Và để tìm hiểu sâu hơn về đặc điểm, tính chất va chức năng của câu phủ định, Vforum sẽ hướng dẫn các em soạn bài Câu phủ định trong chương trình Ngữ Văn 8.

I – ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG
1. Xét những câu sau và trả lời câu hỏi.
a) Nam đi Huế.
b) Nam không đi Huế.
c) Nam chưa đi Huế.
d) Nam chẳng đi Huế.
Câu hỏi:
- Các câu (b), (c), (d) có đặc điểm hình thức gì khác so với câu (a)?
- Những câu này có gì khác với câu (a) về chức năng?
Trả lời:
- Các câu (b), (c), (d) có đặc điểm hình thức khác so với câu (a) là có các từ phủ định: không, chưa, chẳng
- Những câu này có gì khác với câu (a) về chức năng là: câu a dùng để khẳng định còn những câu này dùng để phủ định sự việc Nam đi Huế.

2. Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Thầy sờ vòi bảo:
- Tưởng con voi như thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa.
Thầy sờ ngà bảo:
- Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
Thầy sờ tai bảo:
- Đâu có! Nó bè bè như cái quạt thóc.
Câu hỏi:
- Trong đoạn trích trên, những câu nào có từ ngữ phủ định?
- Mấy ông thầy bói xem voi dùng những câu có từ ngữ phủ định để làm gì? (Để phản bác một ý kiến, nhận định của người đối thoại hay để thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó?)
Trả lời:
Trong đoạn trích trên, những câu có từ ngữ phủ định là:

• Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
• Đâu có!

Mấy ông thầy bói xem voi dùng những câu có từ ngữ phủ định để phản bác một ý kiến, nhận định của các ông thầy bói khác.

II – LUYỆN TẬP
1. Trong các câu sau đây, câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao?
a) Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia tay đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.
(Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra)
b) Tôi an ủi lão:
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là hoá kiếp cho nó đấy, hoá kiếp để cho nó làm kiếp khác.
(Nam Cao, Lão Hạc)
c) Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Trả lời:
Các câu phủ định bác bỏ là:
- Cụ cứ tưởng đấy chứ nó chẳng biết gì đâu!
- Không, chúng con không đói nữa đâu.
Những câu trên là câu phủ định bác bỏ vì nó phản bác một ý kiến.

2. Đọc các đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a) Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa.
(Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương)
b) Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong Tết trung thu, ăn no như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.
(Băng Sơn, Quả thơm)
c) Từng qua thời kì thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nhìn một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
(Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội)
Câu hỏi:
- Những câu trên có ý nghĩa phủ định không? Vì sao?
- Đặt những câu không có từ ngữ phủ định mà có ý nghĩa tương đương với những câu trên. So sánh những câu mới đặt với những câu trên đây và cho biết có phải ý nghĩa của chúng hoàn toàn giống nhau không.
Trả lời:
- Những câu trên có ý nghĩa phủ định. Vì các câu đều có những từ ngữ phủ định.
- Đặt câu không có từ ngữ phủ định mà có ý nghĩa tương đương với những câu trên thì nghĩa của chúng sẽ không giống nhau hoàn toàn với những câu gốc của nó.

3. Xét câu văn sau và trả lời câu hỏi.
Choắt không dậy nữa, nằm thoi thóp.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Nếu Tô Hoài thay từ phủ định không bằng chưa thì nhà văn phải viết lại câu này như thế nào? Nghĩa của câu có thay đổi không? Câu nào phù hợp với câu chuyện hơn, vì sao?
Trả lời:
Nếu Tô Hoài thay từ phủ định không bằng chưa thì nhà văn phải viết lại câu này thì sẽ viết: Choắt chưa dậy được, vẫn thoi thóp. Nghĩa của câu có thay đổi. Câu Choắt không dậy nữa, nằm thoi thóp phù hợp với câu chuyện hơn vì thể hiện rằng Choắt đã chết.

4. Các câu sau đây có phải là câu phủ định không? Những câu này dùng để làm gì? Đặt những câu có ý nghĩa tương đương.
a) Đẹp gì mà đẹp!
b) Làm gì có chuyện đó!
c) Bài thơ này mà hay à?
d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng? (Nam Cao, Lão Hạc)
trả lời:
các câu này không phải là câu phủ định. Tác dụng:

1. Phản bán ý kiến rằng nó đẹp
2. Phản bác sự chân thực của một ý kiến
3. Phản bác một nhận định
4. Phản bác suy nghĩ

Đặt câu:

1. Không đẹp tí nào
2. Chắc không có chuyện đó đâu
3. Bài thơ này chả hay
4. Tôi không sung sướng như cụ tưởng

5. Đọc đoạn trích sau (chú ý các từ in đậm) và cho biết: có thể thay quên bằng không, chưa bằng chẳng được không? Vì sao?
Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.
(Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ)
Trả lời:
Không thể thay quên bằng không, chưa bằng chẳng được, vì nó sẽ làm mất nghĩa của các câu trên

6. Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ.

Như vậy qua bài soạn Câu phủ định, các em đã bổ sung cho minh một loại câu mới. Bài học này yêu cầu các em phải nắm được những đặc điểm, tính chất của câu phủ định, bên cạnh đó cũng phân biệt, nhận dạng được câu phủ định. Hi vọng bài soạn đã cung cấp cho các em đầy đủ kiến thức về thể loại câu phủ định. Hẹn gặp lại các em trong các bài học sau.

Xem thêm: Soạn bài Cầu trần thuật lớp 8 ngắn gọn